01.09.1965 / Gültekin Oransay - Küğ

     En eski ve güzel kelimelerimizden biri. Bin yıl önce atalarımız onu Arap harfleriyle “kef-vav-kef” biçiminde yazarlarmış. Demek “küğ”den başka “kük, köğ, kök, güğ, gük, göğ” ya da “gök” de okunabilirmiş. Kelimeyi tanımayan, ancak Arap harflı yazılışını gören son kuşaklar bu yüzden onu “kök” ya da “köğ” biçiminde okudular.

     Oysa kelime ve türevleri Anadolu’da bugüne dek hep “ü” ile kullanılagelmiş: Çankırı’da “güvürdemek”, Kastamonu yöresinde “güğüldemek”, Bayburt’ta “güğümek” derlenmiş örneğin 1930 yıllarında... Yüzyılımız başında Kazan’da “kef-vav-ye” harflarıyla, demek “küy” okunacak yolda yazılıp basıldığını gördüğümüz kelimeyi Tatar dostlarımızdan gerçekten “u” ile “ü” arası bir sesliyle “küy” biçiminde işitiyoruz.

     Bu durumda ilk iki sesinin “kü” olduğundan hiç kuşkumuz kalmıyan kelimenin son sesini “ğ” mi yoksa “y” ya da “v” mi yazmamız gerektiğini saptıyabilmek için şöylece düşünmek gerek: Bugünkü konuşma ve yazı dilimizde "ğ", "y" ve "v" harfları kolaylıkla birbirinin yerine kullanılıyor. Bu yüzden “eğlence” yerine “eylence”, “soğuk” yerine “sovuk”, “övmek” yerine “öğmek”, “sövmek” yerine “söğmek” ya da “söymek” diyip yazanlara sık sık rastlıyoruz. Bunu bir düzene sokabilmek için kelimenin köküne, tarih içindeki gelişine saygı göstermek yeter: Bugün ağızdan “Gidicim Hamfendi, Alasmaladık” da çıksa “Gideceğim Hanımefendi, Allaha ısmarladık” yazdıran bu “köke saygı” ilkesini uyguladığımızda şurada-burada “küy” ya da “küv” biçimini de almış olsa “küğ” yazmamız gerektiği açık.

     Ama “küğ demek Türk için çok zor; Türk’ün ağzından ancak ‘tüy’ çıkabilir, ‘küy’ çıkabilir” diye direnenler varmış. Sorarız onlara: “Şu söküğümü dikiver!” mi yazarlar “Şu söküyümü dikiver!” diye mi?


     Küğ Dergisi’nin 1. Yıl 1. Sayı’sının ilk sayfasından alınmıştır. - 01.09.1965, Çarşamba