04.09.2013 / Hayati Asılyazıcı - Bir Destan Yazarı Yaşar Kemal (III)
Yaşar Kemal’in romanlarında buram buram hep Anadolu kokacaktır. Halk Edebiyatı’ndan Eşkıya söylencelerine, toplumsal yaşamın bütün boyutlarını yapıtlarında ayrıntılı biçimde verir. Aslında bana göre bir destan yazarıdır Yaşar Kemal. Söylenceleri (efsaneleri) Yaşar Kemal’in Türkçesinden dinlemek başlı başına edebiyatımızın üzerinde durulması gereken boyutlu bir alanıdır. Nazım Hikmet’in şiirlerinde yaptığını bu dünyaca ünlü büyük usta şairimizin benzersiz şiirlerini nasıl özgün buluyorsak; Yaşar Kemal’in romanlarında dil özgünlüğü romanlarına ayrı bir renk ve anlatım katmaktadır. Yaşadığı Çukurova ve çevrelerinde o bildiğimiz eşkıya söylenceleri, başlı başına toplumsal yaşamsal ve olaylarla ilgilidir. Bu söylencelerden “İnce Memed” (1955) adlı romanı yayımlandı. “İnce Memed” söylenceden gerçeğe indirgenmiş doğa ve insan betimlemeleriyle türünün destansı romanıdır. Dört ciltlik bu kitap önce “Yapı Kredi Yayınları”nda çıktı, daha sonra geçtiğimiz yıl Fransa’da tümü yayımlandı. Bir Nobel yazarı gibi 40 dile çevrilmiş Yaşar Kemal romanları, biçemi ve dil zenginliği nedeniyle yayımlanan ülkelerde geniş yankılar uyandırdı. “İnce Memed” yayımlandığı yıl “Varlık Roman Armağanı”nı (1955) kazandı. Artık romanda soluklu hızı kesilmeyen bir edebiyat insanı olarak, olağanüstü kitaplar yayımladı. Bunlardan biri de “Demirciler Çarşısı Cinayeti” (1974) yayımlandığı yıl “Madaralı Roman Ödülü”nü aldı.
* * *
1977 yılında “Yer Demir Gök Bakır” romanı Fransa’da “Edebiyat Eleştirmenleri Sendikası” tarafından yılın en iyi yabancı romanı seçildi. “Fransız Eleştirmenler Derneği”nce “Yılın en güzel romanı” olan yapıtıyla ilgili şu eleştiriler çıktı:
“Birden bu barok kişilerin harikulade serüvenine kapılırsınız, acımasız gerçekle efsane arasında gider gelirsiniz. Yaşar Kemal ya da bir halkın dehası.” Martine Bauer, Le Matin de Paris, (Fransa)
“Yaşar Kemal’in özgün ya da bilge bir anlatıcıdan çok daha başka bir şey olduğunu bir kez daha kabul etmek gerekir. (...) Yazar ve halkı sanki gerçekten tek bir bütünmüş gibi, kişileri de anlatımı da aynı şiirsel imgelemi ve aynı büyüleyici çekiciliği taşır.” Journal de Centre, (Fransa)
“Toprağa ve gökyüzüne kenetlenmiş köylünün sert yaşamını düşleyebilenler, bir gemiye biner gibi binsin bu demirden toprağa, bizlere sonsuza dek yasak edilmiş bu serüveni yaşasınlar.” M. Rieux, Que Lire, (Fransa)
“İnsanlara karşı acımasız bir toprağın temposu...” Pierre A. Willemart, L’Actuel Bruxelles, (Belçika)
* * *
“Yer Demir Gök Bakır” romanı Nihat Asyalı tarafından “Uzun Dere” adıyla oyunlaştırıldı. Oyunun yurtdışına gitmesi yasaklanmasına karşın gidildi. Fransa’da düzenlenen tiyatro festivaline katıldı ve “1966 Festival Mondial du Theatre du Nancy Grand Prix” ödülünü aldı. “Teneke” romanı (1955), Yaşar Kemal tarafından oyunlaştırıldı ve “Gülriz Sururi - Engin Cezzar Tiyatrosu”nda sahnelendi (1966). Oyun büyük ilgi gördü. “Teneke”nin librettosunu Yaşar Kemal yazdı, İtalyan besteci Fabio Vacchi opera olarak besteledi ve dünyanın en saygın Milano’daki “La Skala Operası”nda oynandı (2007). Bu da Yaşar Kemal’in başka bir artısıdır. Destansı romanlarından “Ağrı Dağı Efsanesi” (1970) çıktı. Aynı yapıt Ali Taygun tarafından oyunlaştırıldı ve “İstanbul Şehir Tiyatroları”nda oynandı (1989). Aynı romandan esinlenerek oluşturulmuş 3 perde ve 9 tablodan oluşan opera olarak “Ağrı Dağı”nda sahneye kondu (1999). Operanın bestesi Çetin Işıközlü’ye, liberettosu Nermin Gökpınar ve Çetin Işıközlü’ye aittir. İlk kez Cüneyt Gökçer’in sahneye koyduğu “Ağrı Dağı Efsanesi”nin dünya prömiyeri yapıldı.
Aydınlık Gazetesi - 04.09.2013, Çarşamba
