14.05.2014 / Hayati Asılyazıcı - Polonya'dan 'Ne Yaptıysak Nafile'
“19. Uluslararası İstanbul Tiyatro Festivali”, 9 Mayıs 2014 Cuma günü “Polonya Tiyatrosu”nun önemli bir topluluğu olan “Warszawa Tiyatrosu”nun sunduğu bir oyunla “Harbiye Muhsin Ertuğrul Sahnesi”nde başladı. Dorota Maslowska’nın yazdığı, Grzegorz Jarzyna’nın sahneye koyduğu “Ne Yaptıysak Nafile” adlı oyunla açıldı. Oyun, Polonya toplumunun bugün içinde bulunduğu koşulları, ülke yönetimini, Polonya Başbakanını (bizim Başbakan alınmasın) ve Cumhurbaşkanını sert biçimde eleştiren, aslında siyasi içerikli, ironisi yüksek, düzeyli bir yapımdı. “Polonya Tiyatrosu”, hiçbir ülkede eşi bulunmayan bir özgürlüğe sahiptir. Çünkü kuruluşunda özgür olan tek sanat tiyatroydu. Tiyatronun bağımsız ve özgür olarak ülke sorunlarını eleştiren oyunlar sergilemesi “Polonya Tiyatrosu”nun kuruluş tarihine kadar uzanır. 19. yüzyılda Boguslaw tarafından kurulan “Polonya Tiyatrosu” kuruluş yıllarında Polonya özgürlüğü için büyük savaşım verdi. Ülke, işgalci devletler tarafından üçe bölünmüştü. Basın büyük bir sansür altındaydı. Gazetelerde yalnızca tiyatro yazıları yazılabiliyordu. Bu tiyatro yazılarının eleştirel içeriklerinde keskin anlatımlı siyasal başkaldırı işaretleri veriliyordu. Sonunda Polonya halkı bu yazıların etkileriyle Boguslaw’ın da büyük desteğini alarak ayaklandı. İşgal kuvvetleri tarafından bu ayaklanma kanlı biçimde bastırıldı. Ama tiyatro kuruluşundan bugüne kadar Polonya halkının en büyük muhalefet silahıdır.
“Nazi Almanyası” Polonya’yı işgal ettiği zaman, Varşova’da büyük bir başkaldırı yaşandı Alman işgaline karşı. Bu başkaldırı halka birlikte sanatçıların da olduğu bir başkaldırıydı. Sapık Hitler “Varşova’yı haritadan silin!” diye emir buyurdu. 20 Haziran 1940’a kadar Hitler faşizmi Polonya halkına zulmünü sürdürdü.
Savaşlar, özgürlük mücadelesi Polonya tarihinde en çok tiyatro sanatına yansıdı. Polonyalı yazarlar bu savaşımlarını sürekli olarak oyunlarına yansıttılar. J. Szajna, Kantor, Mrozek ve Bertolt Brecht’in bütün oyunları “Polonya Tiyatroları”nda “2. Dünya Savaşı”ndan sonra sahnelendi ve sahnelenmeye devam ediyor. “Berliner Ensemble”, Brecht’in ve eşi Helene Weigel’in ölümünden sonra Brecht’in oyunlarını giderek azalttı. Son yıllarda repertuvardan tüm yapıtlarını kaldırdı. Polonya, ülke ve halk olarak çektiği acıları unutmuyor. Dostluklarını da unutmadığı gibi. Lehistan’la başlayan 600 yıllık bir dostluk bağlantımız vardır Polonya ile. Cumhuriyet tarihimizin de ülkemiz adına en vefalı ülkesidir.
“Ne Yaptıysak Nafile” oyunu yukarıda anlattıklarımın süzgecinden gelen keskin bir eleştiriyi içeriyor. Bu eleştirileri demokratik sanan ülkelerin yönetimleri kaldıramaz. Çünkü bu demokratik sanılan ülkeler aslında emperyalist ülkelerdir. “Polonya Tiyatrosu”ndaki varolan özgürlük emperyalist ülkelerde öyle kolayına hazmedilemez. İstanbul’da izlediğimiz oyun “Avrupa Birliği”ne giren Polonya’nın ve halkının mutlu olmadığını anlatan bir oyun. “Avrupa Birliği”ni eleştirdiği gibi Polonya’daki “AVM”lerin de halk yararına olmamasını eleştiriyor (tıpkı bizdeki gibi). Sosyalist yönetimden kapitalist yönetime geçen Polonya’nın rahatsızlığını “Ne Yaptıysak Nafile”den daha iyi anlatan bir oyun bulmak oldukça güçtür. Olağanüstü kurgusu ve üstün oyunculuk özellikleriyle çağdaş bir tiyatro yönetiminin usta işi eleştirisini izledik. Oyun Polonya’nın yönetimini de amansızca eleştiriyordu.
Aydınlık Gazetesi - 14.05.2014, Çarşamba
