05.03.2014 / Deniz Olgay Yamanus - Bir Balenin Doğuşu: V. Murad

     Dünya prömiyeri 3 Mayıs 2012 tarihinde Ankara’da gerçekleştirilen “V. Murad” bale eseri, 15 Şubat 2014 tarihinde Antalyalı sanatseverlerle buluştu. 2013 yılında “Donizetti Klasik Müzik Ödülleri”nde “En İyi Bale-Dans Yapımı” ve “En İyi Koreografi” alanında iki ödül birden kazanan eserin koreografisi Armağan Davran ve Volkan Ersoy ikilisine ait. Eser, V. Murad’ın “Çırağan Sarayı”nda, piyanosu ile bestelediği 500’e yakın eserlerinden bazıları üzerine kurgulanmış. Librettosu ve müzik düzenlemeleri Dr. Emre Aracı tarafından gerçekleştirilmiş. Bugüne kadar Türkçe’ye sayısız araştırma yazısı ve birbirinden değerli kitaplar armağan eden müzikolog Dr. Emre Aracı, düzenlemeleri, orkestra şefi Bujor Hoinic ile yapmış.

     “Osmanlı İmparatorluğu”nun en az tahtta kalan padişahı Sultan V. Murat’ın tam bir trajedi olan hayatından kesitlerin sunulduğu “V. Murad” balesinin oluşum hikayesini Dr. Emre Aracı şöyle anlatmış:

     “V. Murad balesinin ortaya çıkış hikayesi, librettosunda kurguladığım hayalle hakikat karışımı, ama esasta tarihe dayalı müzik ve felsefe dokusu kadar, bizzat yaşamış olduğum bazı tesadüflerle de direkt anlamda ilintilidir. Sultan V. Murad’ın, oğlu Selaheddin Efendi kanadından, dördüncü kuşak torunu Osman Selaheddin Osmanoğlu’nun evinde gerçekleşen doğum günü davetinde V. Murad’ın orijinal bestelerinden oluşan bir konser takdim etmiştim. O konserde vaktiyle Hadice Sultan’ın babası V. Murad’ın doğum günlerinden biri vesilesiyle besteleyerek kendisine hediye etmiş olduğu marş da çalınmış, herkes üzerinde müziğin maziden gelen bu tarihsel ve hassas bağlantısı büyük etki uyandırmıştı. Aynı günlerde Bodrum’da bulunan ‘Ankara Devlet Opera ve Balesi’ müdürü Erdoğan Davran ile ertesi günü tesadüfen karşılaşmış ve kendisine bu konserden bahsetmiştim. Fiziken olmasa da ‘V. Murad Balesi’ hayalimin derinliklerinde senelerdir yoğrulduktan sonra 24 Temmuz’un enerjisiyle o gün somut bir şekilde doğmuş oldu. V. Murad’ı sinir buhranlarına sürükleyen bu tezat özellikleri ise balede ‘hayali’ ve ‘gerçek’ olmak üzere iki Murad karakterinin çatışması şeklinde kurgulayarak anlatmaya çalıştım...

     V. Murad’ın bestelerinin enteresan bir ortaya çıkış hikayesi vardır. 1970’li yıllarda ‘İstanbul Üniversitesi Matematik Enstitüsü’ kuyruklu bir piyano satın alır. Yanında da bir sandık ciltli el yazması nota gelmiştir. Bu yazmaların V. Murad’a ait orijinal besteler olduğu ortaya çıkar. Üniversite, incelenmesi için notaları ‘Topkapı Sarayı’na iletir, notalar tekrar ‘İstanbul Üniversitesi’ne geri döner.”

     2 perde olan eserde dekor ve kostüm tasarımı Savaş Camgöz’e, ışık tasarımı ise Fuat Gök’e ait. Eserde “Sultan V. Murad”ı Tolga Burçak ve Cankat Özer, “Hayali V. Murad”ı Yağızhan Danış, Kıvanç Ekin ve Burak Özbek, “Reftaridil Kadın Efendi”yi Müge Ünal ve Esra Taner, “Eleron Mevhibe Kadın Efendi”yi Derya Tokgöz ve Selin Berkmen, “Hadice Sultan”ı Esra Taner ve Derya Akyurt, “Fehime Sultan”ı Burcu Bodur ve Melda Sipahi, “Fatma Sultan”ı Özde Melek Eren ve Öykü Ertürk dönüşümlü dans ediyorlar. Orkestra şefi ise Hakan Kalkan.

     “Sultan Murad, 29 Ağustos 1904’te şeker hastalığına yenik düştüğünde, aslında dökülen saray müştemilatında çürümeye terk edilerek çoktan hayatını kaybetmişti. Sultanlar tahttan indikleri gün artık yaşayan ölülerdir. Tuhaf bir tesadüf olarak, V. Murad’ın ölüm ilanı halka ve basına tahttan indirildiği gün olan 31 Ağustos’ta bildirilir. ‘Times Gazetesi’ 31 Ağustos 1904 tarihli nüshasında şu habere yer verir:

     - Bundan birkaç sene önce ‘Boğaziçi’nden geçen yolcular ‘Çırağan Sarayı’nın yakınından geçtikleri zaman pencerelerden biri önünde bir adamın oturup etrafı izlediğini görürlerdi. Saray önünde sürekli olarak bir gambot (küçük savaş gemisi) bulunduğundan saraya çok fazla yaklaşılamaz ve bu adam yakından görülemezdi. Toplumdan tecrit edilerek adeta bir hapis hayatı yaşayan bu zat birkaç gün önce ölüm haberi alınan Sultan V. Murad idi. Artık O’nu ‘Çırağan Sarayı’ pencerelerinde görmek mümkün değildir.” (Prof. Dr. Edhem Eldem - Program Dergisi’nden alıntı.)

     Aslında günümüze ve geçmişimize dair eser yapılacak ne kadar çok malzeme var. Tarihte savaşların, ölümlerin dışında aşk da, sanat da var. Tarihimizi kitaplar, filmler, operalar, bale ve tiyatro eserleri ile de daha yakından tanıyabiliyoruz. Ve tarihimizden bir yaprak daha “V. Murad.”

     Aydınlık Gazetesi - 05.03.2014, Çarşamba