20.03.2016 / Hayati Asılyazıcı - Le Corsaire (Korsan) Balesi
“İstanbul Devlet Opera ve Balesi” (İDOB) 2015-16 döneminde bale dalındaki atılımına devam ediyor. Anna-Maria Holmes, “Le Corsaire” (Korsan)’in koreografisini yaptı ve sahneye koydu. “Le Corsaire Balesi”nin müziği çok eklentili ve dikkat edilirse biraz da karmaşık gibi görülür. Oysa, bütünlüğe kavuşturularak uyumlu bir koreografileme sonucu ününü ve varlığını günümüze kadar taşımıştır. Müziğinin çeşitli oluşunun hemen örneğini veriyorum: A. Adam, C. Pugni, L. Delibes, R. Drigo, P. Oldenbourg. Korsan balesinin kökenini araştırdığımızda “Osmanlı İmparatorluğu” ile bağlantılı olduğunu görürüz. 16. yüzyıl Akdeniz’in Kaptan-ı Derya Hayrettin Paşa’nın ve daha sonra Turgut Reis’in de katkılarıyla Akdeniz’i Osmanlı gölü haline getirdikleri bilinmektedir. Bu tarihsel konu uzun ve ayrıntılı olduğu için ben balenin bizdeki yorumunu değerlendireceğim. Sadece sözünü ettiğim bu bale değil Mozart ve Rossini de operalarında “Osmanlı İmparatorluğu” ile ilgili konuları işlemişlerdi. Bu imparatorluğun görkeminden geliyor. Ancak, bugün bunların üzerinde durulamıyor; Osmanlı’nın çöküş yıllarından övgü ile söz ediliyor. Söz gelimi Abdülmecit (25 Nisan 1823-26 Haziran 1861), Abdülhamit (22 Eylül 1842-10 Şubat 1918), Vahdettin (14 Ocak 1861-16 Mayıs 1926) yeni Osmanlıların örnek aldıkları üç padişahtır!
Konunun özüne geldiğimizde “Le Corsaire Balesi”nin esin kaynağı İngiliz şair Lord Byron’un yazdığı “The Corsaire” adlı manzum hikayesidir. Buradan yola çıkılarak ilk sahnelenişi 23 Ocak 1856 “Theatre Imperial de l’Opera, Paris”. Daha sonra değişik koreograflar tarafından ayrıca değerlendirilerek koreografisi yapılıp sahneye konmuştur. “Le Corsaire”in değişik koreograflar tarafından sahnelenmesi de oldukça uzun bir tarihle anlatılabilir. Sözün kısası hangi katmanlı müzikle olursa olsun “Le Corsaire Balesi”nin klasik bale repertuvarında özgün ve özel bir yeri vardır.
Anna-Marie Holmes
Anna-Maria Holmes’in “Le Corsaire Balesi” üzerine yapmış olduğu çalışması (koreografisi ve sahneye koyuşu) sözü edilen balenin tarihsel gelişimi içerisinde özel yerini korumaktadır. “Leningrad Kirov Balesi”nde görmüştüm “Le Corsaire Balesi”ni (1967). Ayrıca Moskova’daki “Bolşoy Balesi”nde de izlemiştim (1970). Leningrad’ta izlediğim yapıtın koreografisi Petipa’nın koreografisiyle oynanmıştı. Oysa daha önce St. Petersburg’ta 1849-1858 yılları arasında “St. Petersburg İmparatorluk Tiyatrosu”nda başkoreograf olarak görev yapan Jules Perrot’nun koreografisi ile (Mazilier’den sonra) 24 Ocak 1858 tarihinde St. Petersburg’da sahnelendi. Yapıtın en önemli versiyonu Petipa’nın 25 Ocak 1899 yılında yeniden düzenlediği “Mariinsky İmparatorluk Tiyatrosu” için sahnelediği koreografisidir. “Bolşoy”daki (1970) ise Gorsky koreografisinin devamıydı. Bir üçüncü “Le Corsaire”den söz edecek olursam Tiflis’teki “Palyaşvili Opera ve Balesi”nde Vakhtang Chabukiani’nin daha değişik koreografisiyle devam eden yapımını görmüştük.
Övgüye Değer
Anna-Maria Holmes, uluslararası düzeye yükselmiş bir koreograftır. Rus bale biçemini benimsemiştir. “İDOB”ta yapmış olduğu çalışmasında Petipa ve Sergeyev koreografisinden esinlendiğini giderek yararlandığını kendisi belirtiyor. Geniş açılımlı koreografın yoğun program içerisinde olmasına karşın İstanbul’a gelmesini gerçekten övgüye değer buluyorum. Ünlü koreografı ülkemize getirip onun koreografisiyle bize “Le Corsaire Balesi”ni izleten “İDOB” başkoreografı Ayşem Sunal’dır. Yıllarca yurtdışında dans etmenin yararı bu çeşit ilişkilerde görülür. Bizdeki kayıtlara göre “Le Corsaire Balesi” ilk kez “Ankara Devlet Opera ve Balesi” tarafından hazırlanmış ve “Uluslararası Aspendos Opera ve Bale Festivali”nde sahneye konmuştu (14 Haziran 1995). Anna-Maria Holmes’in koreografisi de üzerinde durulmaya değer bir yapımdır. Bugün Batı dünyasının ünlü bale kuruluşları sıraya girmiş, ünlü koreograf Anna-Maria Holmes’in koreografi yapmasını bekliyorlar. Bu da özellikle O’nun değerini büyük ölçüde göstermektedir. Yinelemek için söylemiyorum, “İDOB”ta Holmes’in gerçekleşirdiği “Le Corsaire Balesi” “İDOB Balesi”ne bir ivme kazandırmıştır. Solo dansçılar ve kor dö bale’nin uyumu ve yorumları olağanüstü düzeydeydi. Her sanatçıyı burayı yazmak olası değil, kollektif başarıyı yaratan koreografın öncülüğünde Svetoslav Borisov’un yönettiği orkestranın baleye katkısı inanılmaz güzellikteydi. Dekor ve kostüm kreatörleri Zeki Sarayoğlu ve Çimen Somuncuoğlu baleye görsel katkı sağladılar. “Süreya Operası”nın olanaklarını böylesine başarılı kullanabilmekte ayrıca övgüye değer. Bana göre bu yılın “Bodrum” ve “Aspendos Bale Festivalleri”ne “Le Corsaire Balesi” adaydır.
Aydınlık Gazetesi - 20.03.2016, Pazar
