27.02.2017 / Hayati Asılyazıcı - Engin Cezzar Türk Tiyatrosu İçin Ne İfade Ediyor

     Tiyatromuzun seçkin ve önde gelen sahne sanatçılarımızdan Engin Cezzar’ı yitirdik. İşte tiyatro dolu bir ömürden dikkat çeken ayrıntılar...

     Tiyatromuzun seçkin ve önde gelen sahne sanatçılarımızdan Engin Cezzar’ı yitirdik (1935- 28.01.2017). “Robert Kolej Tiyatrosu”nda oynamasına karşın asıl, “İstanbul Şehir Tiyatroları”nda “Hamlet Tragedyası” ile adını duyurdu. Gerçi “Robert Kolej”de Shakespeare ile bağlantısı olmuş Jül Sezar (Julius Caesar) tragedyasında “Antonius” rolüyle dikkati çekmişti. “Robert Kolej”in son sınıfında yine Shakespeare’in “Othello” oyununda rol almıştı. “Robert Kolej”den mezun olduktan sonra ABD’nin ünlü “Yale Üniversitesi”nin tiyatro bölümüne kabul edildi. August Strindberg’in “12. Charles” adlı oyunundaki başarılı rolü nedeniyle “Actors Studio”ya davet edildi. Al Pacino, Marlon Brando, Robert De Niro gibi oyunculara da eğitim veren “Actors Studio”da eğitimine devam etti. “Actors Studio”da James Baldwin’in “Giovanni’nin Odası” oyununda başrolü oynadı. New York’ta, Broadway’deki “Piscator Tiyatro Atölyesi”nde F. Kafka’nın “Mezar Bekçisi” adlı yapıtında rol aldı.

     1959 yılında yaz tatili için geldiği İstanbul’da Muhsin Ertuğrul ile tanıştı. Engin Cezzar, Muhsin Ertuğrul’un isteği doğrultusunda “İstanbul Şehir Tiyatrosu Tepebaşı Dram Tiyatrosu”nda sahnelenecek W. Sheakspeare’in “Hamlet” oyununda başrol oynamak için “Actors Studio” ile sözleşmesine karşın Türkiye’de kalmaya karar verdi. Muhsin Ertuğrul’un sahneye koyduğu “Hamlet” rolünü oynamayı kabul etti. Kolektif bir başarı ile oynanan “Hamlet” büyük yankı uyandırdı. 189 kez oynanan oyunda “Hamlet” rolüyle, Engin Cezzar dikkati çekti. Türkiye’de, 24 yaşında en genç Hamlet olarak oynadığını söyleyen sanatçının bu konuda yanıldığını belirtmeliyim. Muhsin Ertuğrul (1892-1979) Paris’ten Türkiye’ye döndüğü zaman, sahneye kendisinin Türkçeye çevirdiği, sahneye koyduğu ve “Hamlet” rolünü oynadığı zaman 21 yaşındaydı.

     Bir Repertuvar Tiyatrosu

     Profesyonel tiyatro yaşamında artarda gelen başarıları Engin Cezzar’ı yüreklendirmişti. “Şehir Tiyatroları”ndan ayrılarak “Dormen Tiyatrosu”na geçti ve bir süre burada değişik oyunlarda rol almıştı. Gülriz Sururi ile evlendikten sonra “Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu”nu kurdu (1962). “Küçük Sahne”de kendi özel tiyatrolarının, Aleksandr Sergeyeviç Griboyedov’un yazdığı, Engin Cezzar’ın sahneye koyduğu “Akıldan Bela” oyunu ile perdelerini açtı. Ardından Shakespeare’den “Othello”yu sahneye koydu ve oynadı. Yeni oluşan bu tiyatro, ödenekli ve özel tiyatroların o yıllarda sahneye koymaya cesaret edemedikleri toplumsal içerikli oyunları sahneleyerek “Türk Tiyatrosu”na büyük katkıda bulundu. “Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu”, repertuvarı ile dikkati çekerken seyircisinin de ilgi odağı oluyordu. Seçtikleri oyunlar, bir repertuvar tiyatrosu özelliğini taşıyordu. “1961 Anayasası”, sanatın her dalına görece bir özerklik getirmişti. Bunun farkında olan topluluk Nazım Hikmet’ten, Yaşar Kemal’den, Haldun Taner’den yeni oyunlar sahneye koyarak geniş seyirciye ulaşmayı başarıyordu. Nazım Hikmet’in ülkemizde ilk kez oynanan oyunu, “Ferhat ile Şirin” diyalektik tiyatronun seçkin bir örneğiydi. Yaşar Kemal’in “Teneke” adlı oyunu yeni gerçekçiliğin sarsıcı bir oyunuydu. Haldun Taner’in epik tiyatro örneği olarak yazdığı “Keşanlı Ali Destanı”, Gülriz Sururi ile Engin Cezzar’ı doruğa taşımıştı. “Keşanlı Ali Destan”ı döneme göre çok uzun süre afişte kaldı. ABD’de “Dünya Prömiyeri”nde rol aldığı James Baldwin’in, “Giovanni’nin Odası” adlı oyunu sahneye koydu ve başrolü oynadı. Güngör Dilmen’in (1930-2012) “Canlı Maymun Lokantası”nı sahneye koydu ve başrolleri Gülriz Sururi ile paylaştı. Ardından Refik Erduran’ın (1928-2017) “Direklerarası”, yine Haldun Taner’in özellikle Gülriz Sururi için yazdığı “Zilli Zarife” oyunlarını sahneye koydu ve büyük ilgi gördü.

     Rolleri Unutulmayacak Düzeydeydi

     “Ferhat ile Şirin”, “Teneke”, “Keşanlı Ali Destanı”, “Canlı Maymun Lokantası”, “Direklerarası”, “Zilli Zarife” adlı oyunların Türkiye ve Dünya Prömiyeri “Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu”nda yapıldı. Sözünü ettiğim Türkiye ve Dünya Prömiyeri ile ünlenen bu topluluk “Türk Tiyatrosu”ndaki ayrıcalığını da ortaya koyuyordu. Güngör Dilmen-Kurban, Refik Erduran-Kelepçe, Aydın Engin-Aykırı, Güngör Dilmen-İttihat ve Terakki, Mehmet Akan-Gülriz Sururi “Uzun İnce Bir Yol”, Haldun Taner-Yalan Dünya, Bilgesu Erenus-Halide, Ülkü Tamer-Kadı bu oyunların da Türkiye ve Dünya Prömiyerinin yapıldığını belirtmeliyim. Ayrıca, Güngör Dilmen’in “Midas’ın Kulakları” bu tiyatronun özenli repertuvarında yer almıştı.

     “Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu” Türkçeye çevrilen oyunlarda da başarılı seçkisi ile dikkati çekti. Bunlar arasında: ErskineCaldwell-Tütün Yolu, Andreyev-Aklın Oyunu, John Herbert-Düşenin Dostu, M.Gazzo-Morfin, Rado-Ragni-McDermot “Hair (Müzikal) ve Engin Cezzar-C. Isherwood “Kabare”, NikolayVasilyeviç Gogol-Palto, Başar Sabuncu-Kaldırım Serçesi, Lucille Fletcher-Kapan, Ephraim Kishon-Nikah Kağıdı, Alfonso Passo-Evet, Evet, Evet, Otto Leck Fischer-Biz Kadınlar, Frank Gilroy-Güneş de Batar, Alfonso Passo-Ağustos Böceği oyunları “Türkiye Prömiyeri” olarak oynandı.

     “Engin Cezzar-Gülriz Sururi Tiyatrosu” işlevini tamamlayıp kapandıktan sonra, Engin Cezzar “Devlet Tiyatrosu”nda yaşamını sürdürdü. Birçok oyunlar sahneye koydu. Dostoyevski’den “Budala”, Gorki’den “Ayak Takımı Arasında” adlı oyunlardaki rolleri unutulmayacak düzeydi.

     “1961 Anayasası”, dünyanın en iyi anayasalarından biriydi, birçok alanlarda özgürlük getirmişti ülkemize. “Yön Gazetesi”, Nazım Hikmet’in şiirlerini yayınlayarak öncelikle Nazım Hikmet’e yapılan saygısızlığı ortadan kaldırdı. Muhsin Ertuğrul, “Şehir Tiyatrosu”nda ilk kez Bertolt Brecht’in “Sezuan’ın İyi İnsanı” adlı oyunu ile tiyatro repertuvarına yenilik getirdi. Böyle bir anayasanın varlığından “Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu”, özel tiyatrolarda alışık olmadığımız düzeyde nitelikli oyunlarla başarının önderliğini yaptı.

     Engin Cezzar, yukarıda saydığım oyunların tümünü sahneye koydu ve Gülriz Sururi ile birlikte bütün oyunlarda oynadı. “Gülriz Sururi-Engin Cezzar Tiyatrosu”nun repertuvar olarak “Türk Tiyatrosu”na seçtiği oyunlarla damga vurduğunu belirtmeliyim.


     http://odatv.com sitesinden alınmıştır. - 27.02.2017, Pazartesi