31.03.2018 / Tuncer Çetinkaya - ‘Kelebekler’in Kanatlarında Yeni Sözler

     Taşra-kent çelişkisinin hikayeleştirildiği, “Sundance”da “En İyi Film Ödülü”nü kazanan “Kelebekler” filmi, “Kültür Bakanlığı”ndan talep ettiği desteği alamasa da anlatmaya devam ediyor. Bu özelliğiyle film, önemli bir temsiliyeti yerine getiriyor.

     Tolga Karaçelik’in, “Sundance”da “En İyi Film Ödülü”nü kazanan ve bir süredir merakla beklenen “Kelebekler”i bugün seyirciyle buluşuyor. Oyuncu kadrosunda Bartu Küçükçağlayan, Tuğçe Altuğ, Tolga Tekin, Serkan Keskin, Hakan Karsak, Ezgi Mola, Ercan Kesal gibi önemli oyuncuların bulunduğu film, yolları uzun yıllar önce ayrılan üç kardeşin öyküsünü perdeye taşıyor. Babalarının vasiyetini yerine getirmek üzere bir araya gelen kardeşlerin otuz yıl sonra bir araya gelmeleri, hayatı ve kendilerini yeniden tanıma sürecine dönüşürken, buluşma noktaları olan “Hasanlar Köyü”, trajikomik olayların yaşandığı bir merkeze dönüşüyor.

     “Kelebekler” daha önce, dünyanın en prestijli festivallerinden birinde aldığı büyük ödülün yanı sıra, yapılan başvuruya karşın, “Kültür Bakanlığı” tarafından destek talebinin reddedilmesiyle de gündeme gelmişti.

     Tarihsel Köken

     Sanatın devlet himayesine alınması fikri, M.Ö. 50’lerde Gaius Maecenas’a (Mesen) dayanır. Eski Yunan’da Aiskhylos’un Tanrılara yönelttiği eleştiriyi ya da Sophokles’in özgür bireye yaptığı vurguyu boşa çıkarırcasına, on binleri devasa tiyatrolarda bir araya getiren Eski Roma yönetimlerinin amacı sanatsal bir yaklaşım sergilemek değildir. Savaşçıların birbirleriyle veya yırtıcı hayvanlarla mücadelesinden medet uman siyasal erk, geniş kitlelere “afyon” hizmeti sunacak eğlenceler peşindedir.

     Gerçek sanatın sokağa yaslanması ve eleştirel tutumu tehlikelidir. “Panem et Circenes”ten geriye kalan hiç de iç açıcı bir manzara olmamıştır. Sisteme yedeklenen gösteri sanatları, Plautus’un militarizm eleştirisi barındıran kimi oyunları dışında tarihe pek bir şey bırakmaz.

     Benzer bir durum Ortaçağ’da da karşımıza çıkar. Dizginleri ele alan “Katolik Kilisesi”, tiyatroyu politik amaçları doğrultusunda yönlendirerek tanrı merkezli bir sanat anlayışı ortaya koyar. Sonuç yine hüsrandır. Kamusal alandan dışlanan gezici oyuncuların yeni mekanı karnavallar olur. Gücünü bağımsız oluşundan alan ve sokaklara taşınan farsın etkileri “Rönesans”ta daha iyi anlaşılacaktır.

     Tepeden İnmeye Karşı

     Yüzlerce yıl sonra ülkemizde sinemayı merkez kılarak yapılan devlet desteği tartışmaları ise sanatın diğer alanlarında yaşanan gelişmelerin gölgesinde gerçekleşmektedir. Taşradan başlamak üzere, devlet sanat galerilerinin kapatılması; tiyatro, opera ve bale cephesinde yaşanan gelişmeler, ne söylediği anlaşılamayan “muhafazakar sanat kuramı” (!) ve “tek sesli iklim”i hakim kılma çabaları, yedinci sanattan da bağımsız değildir. Bir başka deyişle sinemanın, sanat ile devlet arasındaki ilişkinin dizayn edilme sürecinden nasibini almayacağı beklentisi içinde olmak gülünçtür.

     Konunun, devlet desteğiyle proje geliştirip, ortaya çıkan sonucu “bağımsız” olarak nitelendirme garabeti bir yana, objektif kriterlerden uzak bir mantıkla ele alınması, tarihsel oalarak aşina olduğumuz bir durumdur. Yarım asırlık festivallerin ulusal damarının yok edilmesinin ardından gündeme getirilen forum vb. yapılanmaların da halkaya eklenmesi bu gerçeği değiştirmemektedir. Hepsi bir yana, sözü edilen tepeden inmeci bakışın, 15 küsur yıl boyunca arzulanan bir sanat anlayışına evrilmemesinin şaşırtıcı bir sonuç olduğunu belirtmeden geçmeyelim.

     Yeni Bir Şey

     Sözün kısası, bugün vizyona giren “Kelebekler”, yukarıda anılan nedenlerden dolayı önemli bir temsiliyeti yerine getirmektedir. Yıllardan bu yana taşra-kent çelişkisini sinemanın en temel sorunsalı haline dönüştüren, Doğu-Batı ikilemini birey üzerinden okumanın en “sanatsal” form olduğu iddiasını taşıyan onca yapım arasında katkıya değer bulunmasa da, Tolga Karaçelik’in bizlere söyleyecek yeni bir şeyi vardır.

     Aydınlık Gazetesi - 31.03.2018, Cumartesi