Fenerbahçe Tren İstasyonu
Yazları istasyon, kışları karakol olarak kullanılan “Fenerbahçe Tren İstasyonu Binası” 1872 yılında bir Avusturya şirketi tarafından yapılmıştı. Feneryolu–Fenerbahçe arasındaki hat Fenerbahçe’nin doğu tarafına yapılmış iki katlı ahşap bir istasyonla sonlanırdı. İstasyon binasının alt katında bilet gişesi, çok şık kırmızı kadife koltukları ve aynı kumaştan perdeleri, orta masası ve büyük bir duvar aynası olan bekleme salonu vardı. Üst kat ise bütün yaz kalan memura aitti. Binanın etrafına sundurma yapılmış, beyaz boyalı ahşap direklere eğimli olarak bindirilmişti. Etrafta fazlaca bina olmadığı için dolma zemin üzerindeki bina her yerden görülebilirdi.
Bu hattaki demiryolu traversleri alışılmışın dışındaydı. Rayların iki tarafına yerleştirilmiş geniş ağızlı bir kampana bir demir çubukla birleştirilerek tren hattına istinat teşkil eder biçimdeydi. Kumlara batmasın düşüncesi ile çöller için yapılmış travers izlenimi yaratıyordu. Haydarpaşa-Fenerbahçe arası 3.7 km olup, Feneryolu-Fenerbahçe arası ise 1.4 km idi.
“Anadolu-Bağdat Demiryolu”nun yapıldığı dönemde (1872) istasyon şefleri istisnasız levantenlerden, Rum ve Ermenilerden oluşurdu. Yine her istasyonda azınlıkların işlettiği bakkal dükkanları bulunurdu. Feneryolu’nda hattın bir tarafında Tanaş, diğer tarafında ise Toma’ya ait dükkanlar bulunmakta idi.
İstasyon şefi ise İngiliz uyruklu bir levanten olan Antuvan Efendi idi. İstasyon şefi Antuvan, İstanbul doğumlu bir Fransız olup İngiliz uyruğuna kayıtlı idi. Katrin ve Sofi isimli kızları ve eşi istasyonun üst katında otururlardı. Yazın açık pencereden piyanoda çalınan klasik müzik sesleri yansırdı. Aralarında Fransızca konuşur, Türklerle pek ahbaplık etmezlerdi.
İzmir’de “Şömen dö Fer Okulu” açılıp işletmelere Türkler geçmeye başlayınca, Antuvan Efendi Fenerbahçe’de “Gazi Mehmetçik Sokağı”nda ev aldı. Emekli oluş tarihi tam olarak bilinmemekle beraber 1928 yılında bir yaz günü “Feneryolu İstasyonu”nu ziyarete geldiği bilinmektedir. Antuvan Efendi 15 Ocak 1929 tarihinde vefat etmiştir.
Mehmet Özerhun Fenerbahçe’ye giden demiryolundaki anılarını “Wow Turkey” isimli forum sitesinde şu kelimelerle ifade etmektedir: “1960’lı yıllarda ‘Krupp Lokomotif’ tarafından çekilen bir katarı, önünde bayraklı bir adamın hattı kolaçan ederek sevk ettiğini gördüm. Tren hattı son yıllarda sadece ‘TCDD Kampı’na malzeme taşıyordu. Hat genelde çocukların oyun yeriydi ve ağaçların arasından geçerek Fenerbahçe’ye kadar uzanırdı. Başlangıç noktası ise ‘Feneryolu İstasyonu’nun batı tarafı olup, buradan başlayan bir kavisle ana hattan ayrılır, şimdiki sabit pazarın içerisine tesadüf eden yoldan, doğusunda yazlık ‘Site Sineması’nı bırakarak geçer, ‘Bağdat Caddesi’ni ise demiryolu hemzemin geçit bariyerleri ile ve tramvay raylarını keserek geçerdi. (Feneryolu istasyonuna gidenler, güney tarafta kalan kavisli peronu hala görebilirler.) Şimdi cadde olan yol demiryolu güzergahı idi. Kaldırım olan yer ise sokak idi ve bu sokak üzerinde kaldırım bile yoktu. Demiryolu Feneryolu’ndan uzaklaştıkça yükselir ve gözden kaybolurdu. Hattın Fenerbahçe’ye doğru uzaklaşan kısmı biz çocuklar için nedense çekinilecek bir bölge gibi gelirdi. Fenerbahçe de ise bazen yük vagonları göze çarpardı. Bu hat çok güzeldi, yazık olmuştur” şeklinde ifade etmiştir.
İstanbul ulaşımı üzerine arşiv ve inceleme çalışması yürüten Akın Kurtoğlu’nun “İstanbul Kronolojisi” isimli arşivindeki belgelerde “Feneryolu-Fenerbahçe” arasında 98 yıldan beri mevcut olan tren raylarının Mart 1970’de, hat artık çalışmadığı için sökülerek kaldırıldığı, rayların üzerinde bulunduğu ve cadde kotundan bir miktar daha yüksek olan dolgu şeritin traşlanarak caddeyle aynı hizaya indirildiği yazılıdır.
Dr. Sertaç Kayserilioğlu “Gazete Kadıköy”deki yazısında ise 1969 senesinde verilen emirle “Dr. Faik Ayanoğlu Caddesi”nde kestane ağaçları arasında bulunan hattın demiryolu ameleleri tarafından sökülmeye başlandığını, 1970 Mart’ında ise tamamen tarihe karıştığını açıklamıştır.
1936 yılında Atatürk’ün Fenerbahçe’ye geleceğinin haber alınması üzerine hat tamir edildi, yıllardır kullanılmayan istasyon binasında oturan Haydarpaşa makasçısı Şaban Efendi tahliye edildi, etrafa çeki düzen verildi.
Atatürk’e İstanbul’da bir köşk yapılması düşünülen yer olarak da Fenerbahçe’nin seçildiği kendisine iletildiğinde etrafı gezdikten sonra “Burası bir insan için çoktur, halk istifade etsin” demiş ve trenle Feneryolu’na, oradan da Haydarpaşa’ya geçmiştir. Atatürk, Fenerbahçe’ye yaptığı ziyaret sırasında “Feneryolu Tren Hattı”nı kullanmıştır.
