04.12.2020 / Tunca Arslan - Para, Çatlağı Hep Büyütür

     Yoksulluk ve yol açtığı dramlar konusunda, edebiyat, sinema, tiyatro gibi sanat dalları ile televizyon arasında büyük ve çarpıcı bir uçurum oluşmuş durumda. “Yüksek sanat”, son dönemlerde daha çok kentlerdeki üst ve orta sınıf öykülerine yoğunlaşmış ve havuzlu lüks villaları, plazaları, korunaklı siteleri mekan edinmişken, televizyon ekranında özellikle gündüz kuşağında karşımıza çıkan birbirine benzer programlar, köylere, kasabalara, varoşlara yönelerek ve en alttakilerin yaşamlarına dalarak, ibretlik malzemeler arama derdinde.

     Bu programlarda kayıp insanlar bulunuyor, cinayetler aydınlatılıyor, dolandırıcılık olayları sergileniyor, Kemalettin Tuğcu hikayelerini akla getiren aile ilişkileri ortalığa dökülüyor, herkes birbirini yalan söylemekle suçluyor. Olaylar neredeyse tümüyle, parayla, miras meseleleriyle, arazi anlaşmazlıklarıyla vb. ilgili. Karşımıza net biçimde çıkan tabloda, en alttakilerin sıkıntı ve acılarının, üst-orta sınıf televizyon izleyicisi için bir eğlenceye dönüştürülmüş olduğu görülüyor.

     “Televizyon Seyrediyorum”

     İspanyol yönetmen Carlos Vermut’un 2014 yapımı “Sihirli Kız” filminde, ülkedeki ekonomik kriz nedeniyle işini kaybetmiş edebiyat öğretmeni, kan kanserine yakalanmış kızının tedavi masrafları için kütüphanesindeki kitapları kiloyla satmak zorunda kalan Pedro, zengin bir psikiyatrın sinir hastası karısı Barbara’yla tanışır. Kadına ne iş yaptığını sorduğunda, “Televizyon seyrediyorum” yanıtını alır. Kadının seyrettikleri, dediğim türden, zor durumdaki çaresiz insanlarla ilgili programlardır ve “Neden o programları seyrediyorum biliyor musun? Çünkü kendimden daha ümitsiz durumdaki insanları görmeyi seviyorum” der.

     İspanya orta sınıfının çöküşünü anlatan “Sihirli Kız”da olmayan, göremediğimiz şey “aile”dir. Pedro ve kızı vardır sadece, eş-annenin nerede, ölü mü sağ mı olduğu belli değildir. Barbara’nın ise çocuğu yoktur, boşanmanın eşiğindeki kocasıyla doktor-hasta ilişkisine hapsolmuştur adeta. İkisi de bir “aile”den yoksundur yani…

     2017’deki “Sarı Sıcak” filmiyle tanıdığımız Fikret Reyhan’ın bu yıl “Antalya-Altın Portakal” programında yer alan, önümüzdeki süreçte önce “İstanbul Film Festivali”nde daha sonra da ticari gösterimde seyirciyle buluşacağı söylenen ikinci uzun metraj çalışması “Çatlak”ta ise tam bize göre, kalabalık mı kalabalık bir ailenin içine giriyoruz.

     Tek ve Dar Mekan

     Kenar semtte üç dört katlı bir apartmanda topluca yaşayan köy kökenli alt-orta sınıf ailenin yeni evli oğlu Fatih, İngiltere’de iki yıl çalışmış, Londra’dayken yakın arkadaşı Ayhan’dan 20 bin pound borç almıştır. Aradan epey bir süre geçmiş, ailenin iki servis minibüsü alması için de kullanılan bu para ödenmemiştir ve Ayhan gayet nazik bir şekilde parasını geri istemektedir.

     Fikret Reyhan, bir gün ve topluca yenen akşam yemeği boyunca, bu paranın nasıl ödeneceği konusundaki tartışmanın içine çekiyor seyirciyi. Kredi mi çekilsin, köydeki tarla mı satılsın, minibüsler mi elden çıkarılsın kadınların altınları mı bozdurulsun…

     Tamamına yakını, tek ve dar mekqnda geçen “Çatlak”, evin reisi baba, anne, oğullar, kızlar, gelinler, damatlar, torunların bulunduğu mütevazı “mangal partisi” üzerinden, aile yapısı içinde giderek büyüyen çatlaklara gerçekçi bir dille el atıyor, giderek sertleşen ve sonunda kardeşlerin birbirinin üstüne yürüdüğü tartışmalardan etkileyici bir resim oluşturuyor. “Sihirli Kız”da göremediğimiz aile fotoğrafı, “Çatlak”ta bütünüyle beliriyor karşımızda. Öte yandan “Sihirli Kız”ın kanlı, şiddet dolu finale sahip “genişlik” duygusunu, “Çatlak”ta daralma, sıkışma, bunalma olarak yaşıyoruz. “Bunca para aile içinde kaynamış gitmişken…” ve kimin hakkının kime ne kadar geçtiği asla belli değilken, kuşkuların ve çatlakların aynı anlama geldiğini öğreniyoruz.

     Aydınlık Gazetesi - 04.12.2020, Cuma