Köy Enstitüleri

     Çok partili hayata geçişle birlikte, bugünden farklı olmayan oy kaygıları nedeniyle bu büyük proje sona erdirildi. Solculuk bahanesiyle ve toprak ağalarının baskısıyla  kapatıldılar. Milli Şef "Köy Enstitülerini Cumhuriyetin eserleri içinde en kıymetlisi, en sevgilisi sayıyorum. Köy Enstitüleri'nden yetişen evlatlarımızın muvaffakiyetlerini ömrüm boyunca yakından ve candan takip edeceğim" diye söz vermişti. Ancak oy hesapları ve iktidar kaygısına yenildi.

     Enstitülerde işbaşı zeybek havasıyla yapılıyordu. Öğrenciler her sabah erken kalkıp okulun önündeki meydanda toplanıyor ve güne sabah sporu niyetine kızlı erkekli halk oyunları oynayarak türkülerle başlıyorlardı. Sonra kendilerinden önce kalkıp fırınlarda ekmek pişiren arkadaşlarının hazırladığı kahvaltıya geçiyorlardı. Sabah yedibuçuktan sonra da serbest okuma saati başlıyordu. Her enstitünün bir kütüphanesi vardı ve Hasan Ali Yücel'in çevirisini yaptığı klasikler burada bulunuyordu. Her öğrenci bir yıl içinde 25 klasik eseri okumak zorundaydı. Bu serbest okuma saatinde isteyen öğrencilere müzik öğretmenleri tarafından mandolin, keman, akordiyon, bağlama dersleri veriliyordu. Hatta bağlama dersini kimi zaman enstitüleri birer birer gezen Aşık Veysel veriyordu.

     Eğitimlerin % 50'si normal ortaöğretim derslerinden oluşuyordu. Ancak enstitülerin özelliği, bununla yetinilmemesi ve iş eğitimine de aynı oranda önem verilmesiydi. Kalan sürenin % 25'inde tarım dersleri veriliyordu. Kısacası öğrenciler yaşayarak öğreniyordu. Bizler gibi pamuk içinde fasulye filizlendirmiyorlardı.

     Bir de "Hasanoğlan Yüksek Köy Enstitüsü" vardı ki bu okul köy üniversitesi olarak adlandırılabilir. Köy çocukları enstitülerini kendileri inşaa ettiği gibi üniversitelerini de kendileri yaptı. Enstitünün hemen yanına bir açık hava tiyatrosu yapıldı. Bu da Anadolu'da binlerce yıl sonra kurulan ilk açık hava tiyatrosuydu.

     Bir tarih dersinde öğretmen öğrencilerini "Perge Harabeleri"ne götürüyor. Burası enstitülerden birinin hemen arkası. Öğrencileri yüksek bir tepeye çıkarıp soruyor öğretmen "Niçin bu yapılar yüzyıllar önce bu kadar güzel, yüksek, görkemli yapılmış, bugün insanlar burada şu saz evlerde oturuyor? Düşünsenize" diyor.

     İşte sorgulayan ve araştıran insanlar bu şekilde eğitiliyor...

    Murat Gökmen – 17 Nisan 2009, Cuma