01.06-07-08.1982 / Tuğrul Göğüş - Carl Orff

     Büyük Alman besteci Carl Orff, 30 Mart 1982 günü aramızdan ayrıldı. Müzik dünyasında eserleri ile sonsuza dek yaşayacak olan Orff’un yaşam öyküsü ve birbirinden değerli eserleri aşağıdaki yazının konusudur. Çağdaş müzikte önemli bir yeri olan Orff’un hatırası önünde saygıyla eğiliriz.

     Bavyera’lı büyük bir aileden gelen Carl Orff, 10 Temmuz 1895 günü Münih’te doğdu. Çocuk yaşlarda tiyatro ve müzik dünyasına yakınlık duyan Orff, “Münih Müzik Akademisi”ni bitirdikten sonra 1921 yılından başlayarak Heinrich Kaminsky ile iki yıl bestecilik çalıştı. Daha sonraları çeşitli tiyatroların orkestra ve korolarını birkaç yıl yönetti. Orkestra yöneticiliği, müzikte yeni renkler bulmak amacında olan Orff’a yaratılarında kullandığı anlatım olanaklarını elde etmesinde yardımcı oldu.

     1920’li yıllarda Carl Orff’un müzik eğitimi alanına ilgi duyduğunu ve müzik eğitimine yöneldiğini görüyoruz. 1925 yılında “Dorothea Günther Okulu”nda müzik eğitimi bölümünü yönetmeye başladı. Müzik eğitiminde yeni yollar arayan besteci, “Okul Müzik Eğitimi Alanı”nda edindiği tecrübeleri ve ilkeleri, Gunild Keetman’la ortaklaşa bir çalışmanın ürünü olarak 5 cilt halinde topladı. 1930-1955 yılları arasında yazılan “Orff/Okul Müzik Çalışmaları” (Orff/Work for Schools) okul müzik eğitimi konusunda tartışma götürmez bir yapıttır.

     Carl Orff onbir yılını çocuklara ve bir işçi okulunda müziksel eğitim görmemiş yetişkinlere ders vererek geçirdi. Bu tecrübelerinin sonucunda yalın ezgi ve tartım’ın gücüne inandı. Hatta, bazan hiç ezgi olmadan salt tartımla yetindiğini de görürüz. Müziği ilkel ritimlere ve çoğunlukla vurma çalgıların tınıları ve orkestra renklerinin araştırılmasına dayanır.

     Yaşamı boyunca Münih’ten pek ayrılmayan besteci, bir ara “Münih Bach Derneği”ni de yönetti. Oldukça erken bir yaşta, yüksek sayıda eser veren besteci, öz eleştiri de son derece katı ve keskin oluşu nedeniyle, ilk yaratı dönemine ait hiç bir eseri günümüze ulaştırmadı.

     Orff’un eserlerinin kısa bir dökümünü aşağıda bulacaksınız:

     Carmina Burana (Sahne Oratoryosu): İlk yorumu Frankfurt, 1937. Bu eserde, büyük orkestraya solo ve koro ile Orff’un “Büyülü Resimler” dediği sahne eklenir. Vurma çalgılar orkestraya büyük destek sağlarlar. Bu partisyon Orff’a dünya çapında ün kazandırmıştır. Sanat gücü ilk defa bu kadar belirgin olarak bir eserinde görülür. Orff’a göre bu eser kendisinin başlangıcıdır.

     Ay (Der Mond): Grimm kardeşlerin bir masalı üzerine... İlk yorumu Münih, 5 Şubat 1939. Düzeltilerek ikinci defa gene Münih’te, 26 Kasım 1950’de.

     Akıllı Kız (Die Kluge): Grimm kardeşlerin başka bir masalından esinlenilerek... Kral ile Akıllı Kız’ın öyküsü. İlk yorumu Frankfurt, 20 Şubat 1943.

     Catulli Carmina: İlk yorumu Leipzig, 6 Kasım 1943.

     Bernau’lu Kız (Die Bernaurien): İlk yorumu Stuttgart, 15 Haziran 1947.

     Antigone: Hölderlin’in Sofokles’ten yaptığı Almanca çeviriyle. İlk yorumu Salzburg, 9 Ağustos 1949.

     Trionfo di Afrodite: En son sahne eserlerinden. Bu eser, sonradan Orff tarafından “Carmina Burana” ve “Catulli Carmina” ile birleştirildi ve “Trionfi” başlığı verildi. “Trionfo di Afrodite”nin ilk yorumu “Milano Scala Sahnesi”nde, 13 Şubat 1953.

     Astutuli: Opera-balet. İlk yorumu Münih, 20 Ekim 1953.

     Bir Yaz Gecesi Rüyası: Schlegel’in çevirisiyle Shakespeare’in eseri üzerine. Müzikleyen: Carl Orff.

     Comoedia de Christi Resurrectione: İsa’nın yeniden doğuşu üzerine bir “Paskalya Oyunu.” İlk yorumu Münih, 31 Mart 1956.

     Zorba Ödip: Hölderlin’in Sofokles’ten çevirisi üzerine trajedi. İlk yorumu 11 Aralık 1959.

     Carl Orff’un birtakım düzenlemeler yaptığını söylemeden geçmemek gerekir. Düzenlemelerin hepsi Monteverdi’dendir. Bunlar sırasıyla “Orpheo”, “Ariana’nın Yakınması” ve “Ballo Delle Ingrate”dir.

     Orff’un çalgı eserleri azdır:

     “Praeludium” (Orkestra için - 1925), “Konçerto” (Çembalo ve Nefesliler için - 1927), “Byrd’in Ezgilerinden Entrata” (Orkestra için son şekli 1940), “Şenlik Müziği” (Oda Orkestrası için - 1928), “Bavyera Müziği” (1934), “Olympischer Reigen” (Çeşitli Çalgılar için - 1936).

     Orff’un eserlerini teatral açıdan ele almak gerekir. Müzikçi Orff, sahneci Orff’tan ayrı düşünülemez.

     Carl Orff, eserleriyle yaşıyor ve yaşayacak...

     “İzmir Filarmoni Derneği”nin yayın organı olan “İzmir Filarmoni Dergisi”nden alınmıştır. - Yıl: 1982 Sayı: 2 (Haziran-Temmuz-Ağustos) Sayfa: 16-18.