Bale'de Bilinmeyen İsimler ve Terimler Sözlüğü-3 (L-O)

Leon Bakst
Jean Dulac'in Bir Karikatürü
(1912

___________________________________

(L)

Laban, Rudolf von: Avusturyalı kırın y azarı ve kırın kuramcısı (doğumu: Bratislava, 1819; ölümü: Weybridge-Surrey, 1958). Gençliğini doğu felsefesi ile uğraşarak geçirdi. Münih'te resim, Paris'te kırın sanatı üzerine öğrenim gördü. Araştırmaları özellikle düzümsel plastik ve hareket unsurlarına yöneliyordu; çünkü anlamlı kımıldanmaların, yani kırının bu kaynaklara dayandığı düşüncesindeydi. Laban'a göre hareket küğden değil, küğ hareketten doğmuştur. Böyle olunca da kırıncı küğünü kendi yaratır. Birinci okulunu 1915'te Zürih'te açtı. Mary Wigman ve Kurt Jooss ilk öğrencileri oldu. Kurt Jooss, sonraları ustasının fikirlerini sahnede uygulayarak gerçekleştirdi. Laban'ın kendisi de değişik sahnelerde baleler düzenleyerek, fikirlerini sahnede uygulayarak gerçekleştirdi: "Rosario" (Juan Manen), (Beethoven), "Don Juan" (Gluck), "Kül Kedisi" (Johann Strauss) ve "Büyücü" (Cohen). Önceleri hiç bir küğsel ve düzümsel eşlik bulunmayan baleler yaratarak işe başladı: "Noverre"den "Agamemnon", "Gece", " il;ağdaş Hayattan Sahneler", "Don Juan". Sonra vurmalı çalgılar kullandı, daha sonra kendisi için özel olarak bağdanmış mevcut yaratılara uyarlayarak düzenlemeler yaptı. Laban ayrıca "sinetografi" ismi verilen yeni bir kırın notalama yönteminin de bulucusudur; buluşu Amerika ve Rusya'da halen uygulanmaktadır. Laban'ın kuramları çağdaş anlatımcı kırının kaynağıdır.

Laerkesen, Anna: Danimarkalı, doğumu 1942. Edith Feifere Frandsen ile "Danimarka Kraliyet Bale Okulu"nda çalıştı. 1966 yılında baş kırıncılığa yükseldiği "Danimarka Kraliyet Balesi"nde 1960 yılından bu yana çalışmaktadır. Arasıra, ülkesi dışında konuk sanatçı olarak görünmektedir. Kayda değer rolleri arasında "Moon Reindeer"da "Kız", "Romeo ve Juliet"de "Juliet" (Frederick  Ashton versiyonu) ve "La Sylphide"de baş rol sayılabilir.

Lambert, Constant: İngiliz, 1905-51. "Sadler's Wells Ballet"in ilk küğ yöneticisi. Bale partiturları arasında "Romeo ve Juliet" (1926), "Pomona" (1930), "Rio Grande" (1931), "Horoscope" (1938) ve "Triesias" (1951) vardı.

Leotard: Balerinlerin, bayan kırıncı ve akrobatların giydiği vücuda oturan esnek bir giysi.

Libretto (Cönk): Opera v.b. yaratıların metnine verilen isim, cönk. Bağda kadar önem taşır. Tamamıyla veya belirli bölümleri manzum yazılabilir. Sağlam ve ustaca yazılmış bir cönk, yaratının başarısına büyük hizmette bulunur.

Librettist: Libretto yazarına verilen isim.

Limit: Sınır; herhangi bir şeyin nicelik ve nitelik olarak varabileceği en son nokta.

Lirizm: Duyguların coşkun ve etkin bir biçemle anlatımı.

(M)

MacMillan, Kenneth: İskoç; doğumu 1929. "Sadler's Wells Bale Okulu"nda öğrenim gördü. Kırıncı olarak 1946'da "Sadler's Wells Tiyatro Balesi" yle="font-size: x-small;">nde ertiksel yaşamına başladı. 1948'de "Sadler's Wells Balesi"nde, 1952'de gene "Sadler's Wells Tiyatro Balesi"nde görüyoruz. "Somnambulism" ile 1953 yılında kırın yazarı olarak adını duyurdu. Bunu 1955'te "Laiderette" izledi. 1965-66'da "Royal Ballet"de kırın yazarı, 1966-70'de Berlin "Deutsche Oper"de bale yöneticisi oldu. 1970'de John Field ile "Royal Ballet"de ortak yöneticilik aldı. Field'in ayrılmasıyla 1971'de tek yetkili oldu. Çok sayıda balesi vardır. Bunlardan bazıları: "Danses Concertantes" (1955), "Solitaire" (1956), "Winter's Eve" (1957), "Agon" (1958), "The Invitation" (1960), "Diversions" (1961), "Rite of Spring" (1962), "Symphony" (1963), "Song of Earth" (1965), "Concerto" (1966), "Anastasia" (1967), "Olympiad" (1968), "Checkpoint" (1970), "Triad" (1972), "Pavane" (1973), "Manon" (1974), "Rituals" (1975), "Requiem" (1976), "Prince of the Pagodas" (1977).

Manon: Üç perde, Kenneth MacMillan. "Kraliyet Balesi"; Londra, 1974. Küğ: Jules Massenet. Düzenleme: Leighton Lucas.

Marceau, Marcel: Zamanımızın en önemli mim sanatçısı. Vücudunu olağanüstü büyüleyici kullanan bir yaratıcı. Cisimleşmiş dünyanın bir illüzyonunu yansıttı. Çok uzun zaman süresince, mim olayı Marceau ile eşdeğer tutuldu. Pavlova'nın kırında sergilediği sanat gücünü, Marceau mim sanatında ortaya koydu. Uluslararası düzeyde bir aktör olarak belleklere yerleşti.

Mental: Akılla ilgili; zihni, zihine ait.

Milloss, Aurel: Macar, doğumu 1906. Tüm adı: Aurel Millos de Milholy. 1960 yılında İtalyan vatandaşı oldu. Belgrad'da Rudolf von Laban, Mary Wigman, Victor Grovsky ile çalıştı. Kırıncı olarak ilk büyük anlaşmasını "Berlin Opera Balesi" ile baş kırıncı olarak yapmıştır. İlk balesi "Gaukelei" ile Hitler'in canını sıkmış ve 1930'ların başında Almanya'yı terk etmiştir. 1933-35 arasında kırıncı ve kırın yazarı olarak "Budapeşte Operası"na geçti. 1936-38 arasında Budapeşte "Ulusal Macar Tiyatrosu"nda "ballet-master" ve kırın yazarı olarak bulundu. 1938'de "Roma Operası"na katıldı. 1942-52 arasında "Milano Scala Balesi"nde kırın yazarı olarak çalıştı. "Köln Operası"nda 1959-63 arası bale yöneticiliği üstlendi. 1963-66 ve 1970-71 yıllarında ise "Viyana Kent Operası"nda görev aldı. Bazı baleleri şunlardır: "Aeneas" (1936), "Miracoulus Mandarin" (1942), "Don Kişot'un Portresi" (1947) ve "Indian Fantasy" (1969).

Mim: (1) Pandomimin kısaltılmış hali, (2) Eski Yunan'da yaşam ve alışkanlıkların taklit yoluyla yansıtıldığı bir komedi türü.

Mit: Geleneksel yaygınlığı bulunan veya toplumsal olarak etkilerle biçim değiştiren hayal ürünü, allegorik anlatımlı halk türkülerine verilen isim. Konularını evrenin var oluşu, tanrıların gücü v.b. üzerine alırlar.

Mitoloji: Mitleri, doğuşlarını ve anlamlarını açıklamaya çalışan, inceleyen bilim dalı. Mitlerin tümü.

Moreland, Barry: Avustralyalı, doğumu 1942. "Avustralya Bale Okulu"nda öğrenim gördü. Bir kırıncı olarak ilk sahneye çıkışı 1960 yılında Avustralya'da "Borovansky Ballet" iledir. 1962 yılında "Avustralya Balesi"ne geçti. 1964 yılında Londra'da film ve müzikallerde yer aldı. "Londra Çağdaş Dans Okulu"nda çalıştı ve 1969 yılında "Londra Çağdaş Dans Tiyatrosu"na katıldı. 1971 yılında "Londra Festival Balesi"nde gördügümüz Moreland aynı toplulukta 1974-76 yılları arasında kırın düzenleyici olarak hizmet verdi. İlk balesi 1967 yılında "Dark Voyage"dir. Diğerleri arasında "Summer Games" (1968), "Nocturnal Dances" (1970), "Troubadours" (1971), "Kontakion" (1972), "Summer Solistice" (1972), "Prodigal Son" (1974), "Triptych" (1975) sayılabilir.

Morrice, Norman: İskoç, doğumu Meksiko, 1931. "Kraliyet Kırın Akademisi" ve "Rambert Okulu"nda çalıştı. Kırıncı olarak sahneye ilk çıkışı 1953 yılında "Ballet Rambert" iledir. Sonraları baş kırıncı olarak yıldızı parladı. Aralarında "James" (La Sylphide), "Poet" (Night Shadow), "Dr. Coppelius" (Coppelia)'un da bulunduğu rolleri sayabiliriz. İlk balesi 1958'de "Two Brothers"tir. 1961-62 yıllarında çağdaş kırın yazımı ve düzenlemesi öğrenimi için Amerika'ya gitti. 1966 yılında "Ballet Rambert"de yardımcı yönetmen olarak çalışmalar yaptı; 1970 yılında sanatsal yönetmenlik görevini aldı; 1974 yılında sanatsal etkinliklerin diğer alanlarında araştırmalar yapmak üzere görevinden ayrıldı. Yarattığı balelerin bazıları şunlardır: "Hazana" (1959), "Wise Monkeys" (1960), "Place in the Desert" (1961), "Conflicts" (1962), "Travellers" (1963), "Culde-Sac" (1964), "Realms of Choice" (1965), "Side Show" (1966), "Hazard" (1967), "Rehearsal" (1968), "Blind-Sight" (1969), "Empty-Suit" (1970), "Solo" (1971), "Ladies, Ladies" (1972), "Isolde" (1973), "Spindrift" (1974), "The Sea Whisperd Me" (1976).

(N)

Nureyev, Rudolf: Rus, doğumu 1938. Amatör gruplarda ve "UFA Opera Balesi"nde kırındıktan sonra "Leningrad Bale Okulu"nda çalıştı. 1958-61 yılları arasında "Kirov Balesi"nde görüyoruz. Topluluktan 1961 Paris sezonunda ayrıldı ve "Marquis de Cuevas"nın "Grand Ballet"iyle aynı yıl anlaştı. Arkasından uluslararası konuk sanatçı olarak dünyanın her yerindeki topluluklarda yer aldı. Klasıl ve çağdaş yaratılarda kendisini kanıtladı. Uzun yıllar boyu "Royal Ballet" ile birlikte kırındı; burada partneri Margot Fonteyn idi. Nijinsky'den bu yana hiçbir erkek kırıncı Nureyev denli ilgi derlememiştir. Çok sayıda rol canlandırdı. Bunlar arasında "Marguerite ve Armand"da "Armand", "Paradise Lost"da "Adam", "Pelleas et Melisande"de "Pelleas", "Jazz Calendar"da "Friday's Child", "The Scarlet Letter"de "Dimmesdale", "Lucifer"de "Light-bringer" v.d. sayılabilir. Birçok yaratının yeni prodüksiyonlarında baş rolü aldı. Kendine ait bir ürün olan "Tancredi"nin kırın yazımını gerçekleştirdi. "Don Kişot"un film versiyonunun yapımını Robert Helpmann'la birlikte gerçekleştirdi. 1977 yılında "Rudolf Valentino" olarak Ken Russell'in bir filminde yer aldı. Alexander Bland düzenlemesi "Otobiyografi; Nureyev" ve gene Bland'den "The Nureyev Image" kitaplarını da kaydetmek gerekir.

(O)

Opera: Küğlü tiyatro yaratısı. Sözlerin tümü ya da bir kısmı (genellikle çoğu) şarkılı olarak söylenir. Bu tür yaratıları sunan sanatçı topluluğuna da opera denir. Bu topluluğun kullandığı bina da aynı ismi alır.

Orkestra: Çalgı topluluğu. Yunanca "orkesis"ten gelir. Bu anlam bağlamında bando, oda orkestrası ve sinfoni orkestrası terimlerinin belirlediği sayısal çokluk sınırı dışında düşünülmelidir. Çünkü genel anlamında, orkestrayı kuran çalgıların sayısı ve türü belli değildir. Bu tanım sınırsızlığına karşın sinfoni orkestrası yaylı çalgılar, tahta ve bakır üflemeli çalgılar, vurmalı ve telli çalgılar olarak kümelenir ve üye sayısı 60-120 arasında değişir. Sinfoni orkestrasında çalgı tınılarının dengeleri gözetilmiştir.

Orkestrasyon: Bir küğ yaratısını veya parçasını orkestra için yazmak veya uyarlamak.

"Uyuyan Güzel" partiturunun son sayfası...
El yazması özgün metinde Çaykovski şöyle diyor:
"26 Mayıs 1869 akşamı saat 20.00'de bitti.
Hepsi hepsi Ekim'de on gün, Ocak'ta üç hafta ve şimdi bir hafta çalıştım.
Toplam, kırk gün veya civarı..."

_____________________________________________