21.01.2014 / Fatma Batukan Belge - 2014 Avrupa Kültür Başkenti Umeå

     2010 yılında İstanbul’un aldığı ama değerlendiremediği “Avrupa Kültür Başkenti” ünvanını bu yıl İsveç’in Umeå kenti ile Letonya’nın başkenti Riga taşıyor.

     Riga önemli bir kültür, finans ve endüstri merkezi. Umeå’yı kültür ortamının merkezine taşıyacak olan İsveç’ten ise alacağımız çok ders var. Avrupa’nın en büyük kültürel tüketicisi İsveç, 2014 yılında “Avrupa Kültür Başkenti” seçilen Umeå kentini kültürel faaliyetlerin odağına yerleştirdi. “Avrupa Birliği” tarafından periyodik olarak her yıl belirlenen kentlere verilen bu ünvanı 2010 yılında İstanbul da Essen (Almanya) ve Pecs (Macaristan) ile paylaşmıştı. Ne yazık ki, bu deneyimden pek fazla bir şey kazanamadık. 300 milyon liradan daha fazla bir bütçenin ayrıldığı İstanbul’da elle tutulur bir proje yapılamadı. Aradan henüz üç yıl geçti ama kime sorsanız 2010’da yapılan önemli bir etkinliği ya da oluşturulan bir kültür yapısını hatırlamaz. Yapımı öngörülen “AKM”nin inşaatı bile hayata geçirilemedi. İstanbul hala büyük bir opera, bale sahnesi olmaksızın 2014’e girdi. Kentin kültürel yaşamını ve gelişimini, özgün taraflarını sergilemek için oldukça iyi bir fırsatı değerlendiremedik. Oysa 1985’te Yunanistan Kültür Bakanı Melina Mercouri tarafından ortaya atılan “Avrupa Kültür Kenti” kavramının, ilk seçilen Atina’ya olumlu kültürel ve sosyo-ekonomik etkileri olmuştu. 1999 yılında “Avrupa Kültür Kenti” ünvanı, “Avrupa Kültür Başkenti” olarak değiştirildi ve 2000 yılından itibaren de finanse edilmeye başlandı. 2005’ten sonraki seçimlerde bu ünvanın birden fazla kente verilmesi kararlaştırıldı. Şu anda 2018’e kadar hangi kentlerin “Kültür Başkenti” olacağı belli ve ardından 2033’e kadar hangi ülkelerin alacağı da...

     Kültürel Tüketim Beşikten Başlıyor

     2014 ise İsveç’in Umeå kentinin adını duyurduğu yıl olacak. İsveçlilerin Avrupa’da en büyük kültür tüketicisi olduğu göz önüne alınırsa, bu yarı ıssız kenti dünyanın gündemine taşıyacaklarına kesin gözüyle bakabiliriz. Kuzeyin bu soğuk ülkesi ekonomik krize rağmen zengin bir etkinlik takvimi ve akılcı bir finansal yönetim sergiliyor. “Kültür Bakanlığı Kültür ve Sanat Dairesi” Başkanı Rikard Sandard, ülkelerinde kültürel tüketimin beşikten başladığını söylüyor:

     “Kültürü; özgürlük üzerine kurulu, dinamik, canlandırıcı ve bağımsız bir güç olarak ele alıyoruz. Yani hedef herkesin kültürel yaşama katılımını garanti altına almak. Özellikle gençler ve çocuklara yönelik çalışmalar yapıyoruz.”

     İsveç’te devletin kültürel kurumlarının aktivitelerine çocukları entegre etmek gibi bir yükümlülükleri var. Mesela 19 yaşına kadar müzelere giriş ücretsiz. Kültürü sadece elitlerin tekelinde olan bir kavram olarak ele almıyorlar, aksine herkesin ulaşabilmesi için ortam hazırlıyorlar.

     “Avrupa Birliği”nin 2007’deki “Eurobarometre” verilerine göre İsveç kültürel tüketimde Avrupa’nın lideri. Ekonomik kriz sonrası yapılan değerlendirmelerde tüm Avrupa’da düşüş yaşanmış. Buna karşın İsveç hükümeti 2006 yılından beri bütçeden kültüre ayrılan payı artırmış. 2006’da 5.937 milyon İsveç kronuyken (664 bin avro) 2014’te 6.927 milyon krona (775 bin avro) çıkarılmış. Devlet ve yerel yönetimler arasında geliştirilen yeni işbirliği modeline göre de okullara ayrılan fonların toplamı 1.2 milyar kron (135 milyon avro). Önümüzdeki yıl ise özellikle çocuklar için edebiyat tanıtımına ağırlık veren çalışmalar yapacaklar. Bütün bu çalışmalar fonlarla karşılanıyor. Sponsorların katkısı sadece yüzde 1.

     Tören Gece Gündüz Kesintisiz Devam Edecek

     “2014 Kültür Başkenti Umeå” içinse yaklaşık 330 milyon kron (37 milyon avro) ayrılmış. Bunun yüzde 30’u “Belediye”den, yüzde 23’ü “Devlet”ten, yüzde 14’ü “Avrupa Birliği”nden, yüzde 11’i “Devlet Krumları”ndan, yüzde 10’u sponsorlar ve yatırımcılardan, yüzde 12’de “AB Melina Mercouri Fonu” ve diğer fonlardan geliyor. Zengin etkinlik takvimi 40 festival, 100 kültürel proje, konferans ve 80’den fazla temsil içeriyor. Klasik müzikten hip hop’a, “Elektra Operası”ndan dans gösterilerine, sergilerden workshop’lara kadar yok yok. Açılış töreni 31 Ocak-2 Şubat arasında gece gündüz kesintisiz devam edecek. Ve İsveç’in en çok değer verdiği bireyler olan çocuklar da resmi açılış töreninde sahnede olacak.

     Umeå için beklenti; medyada görünürlük, turist sayısında artış, yerel projelerin hayata geçirilmesi, yeni ticari ve üretim etkinliklerinin başlaması... Ziyaretçi sayısının yüzde 5-15 arasında artış göstereceği öngörülüyor. Ve beklentiler sadece bu yıl için değil, gelecekte de devam etmesi isteniyor. Doğası ve mimarisiyle muhteşem görüntülere sahne olan “Sami diyarı Umeå” bu beklentilerin tümüne karşılık verecek gibi görünüyor.

     Aydınlık Gazetesi - 21.01.2014, Salı