01.02.1985 / Leyla Pamir - İdil Biret ve Chopin Impromptu’ları

     İdil Biret’in Ocak ayında, “Destek Konser Salonu”nda sergilediği konserde, eşsiz bir güzellik içinde yorumladığı “Chopin Impromptuları”nı, konseri izleyemeyen müzik severlere ve “Impromptular”ı çalmakta olan piyanistlere, bu alışılagelmiş yorumlar dışındaki anlayışın ve güzelliğin, ne gibi ayrıntılarla elde edildiğini, anımsadığımız kadarıyla dile getirmek istiyoruz.

     Her şeyden önce “Impromptular”, büyük bir esneklik, zengin bir renk paleti, özgül ve duyarlı, ama orantı dengesini hiçbir zaman zedelemeyen “rubatolar” içinde sunuldu. Yapıtlar, tüm ayrıntılarıyla bütüne varmış olarak, sanki doğaçlama bir çalışla çıkmıştı İdil Bşret’in ruhundan ve ellerinden.

     1. Labemol Majör Impromtu’nun daha ilk ölçüsünde, ana motifin trioleleri vurgulanmadan, kesilmeden, ek bir soluğun hafifliği ve parlaklığı içinde sunuldu. Tempo, presto’ydu. İki kez aynı soruyu soran bu motifte ve yanıtını veren cümlede, ezgiyi oluşturan notalar, büyük bir tatlılıkla ortaya çıkarılmış, hafif ve akıcı eşlikle eritilerek, tam bir yuvarlaklığa kavuşmuştu.

     İkinci sayfada, sibemol majör altılı akorla başlayan yürüyüşlü cümledeki crescendo, renkli baslarla iyi temellendirilmiş olarak başlatıldı. Çok kaprisli ve uçarı bir accelerandoyla, ancak üçüncü sayfanın fermata’sına yaklaşılmak üzereyken yavaşlatıldı ve olağanüstü hafif bir “Fa” ile sükunetini buldu. Üçüncü sayfanın fa minör ezgisinde, her nota ayrı bir renk ve anlamdaydı. Titreşimli bir pedalla ortaya çıkarılan süs figürasyonları, uçuşan bir hafiflikteydi. Dördüncü sayfanın ezgileri, hiçbir zaman “forte-piyano” olmayıp, renkli bir “mezzopiano-pianissimo” inceliğinde, cümlelerin tatlı çocuksu soluğu ile sona eriyordu. Triller, alışılmış yorumların dışında, vurgulanmamakta, kesin ve parlak bir tril zinciri içinde, “do”da sona varmaktaydı.

     2. Fadiyez minör (Majör? T.G.) Impromptu’yu İdil Biret, doruk noktasindaki bir romantizmin zengin renklerini duyarlı, yumuşak bir dokunumla yorumladı. Sol el ile başlayan giriş cümlesinin anlamlı bir “piano” ile çalınan üst ses ezgisi, “diminuendo”yu küçük bir “ritardando” ile bitirdi. Pedal hep titreşimli olarak kullanılmaktaydı. Süs figürasyonları, ortaya doğru hafifçe kabaran dalga hareketleriyle yine üstün bir incelikle söndürülüyordu. İkinci sayfada, sıcak bir sonorite ile, ama hiç yüklenilmeden çalınan sol el oktavları asıl ezginin ezilmesine kesinlikle izin vermediler. Dördüncü sayfada, “Fadiyez”in, dokuzlu dominant armonisiyle başlayan ezgili onaltılıklar ve triole’ler bölümünde, İdil Biret’in ilginç bir düşüncesiyle karşılaştık. Sol el triolelerin üst çizgisi, ana ezgiye bir kontrşan yapmaktaydı. Bu çizgi, dodiyez dokuzlu dominat akorunun sesleriydi ve ancak beşinci sayfada, sol eldeki “fadiyez”le sona erdi. Bu çizginin ortaya çıkmasıyla, bu bölümün sağ eldeki ezgisel trioleleri bir an için polifonik bir karakter kazandılar. Parçanın olağanüstü romantizmi, bu ilginç polifoniyle daha da vurgulanmış oldu. Impromptu, sol elin yine çok iyi desteklediği eşliklerle, sağ elin akıcı, parlak, zarif otuzikilik pasajları ve duyarlı akorlarıyla sona erdi.

     3. Solbemol Majör Impromtu, esnek rubatolar, ezgi bütünlüğü ve çeyrekten de küçük titreşimli, duyarlı pedal hareketleriyle çalındı. Vivace triolelerle verilen ezgi parçacıkları, her ikinci ölçünün ilk notasıyla soluğunu veriyor ve hiç kopmadan ana ezginin büyük soluğu ile bütünleşme amacına varıyorlardı. Burada da ilgin. olan, birinci sayfa ve üçüncü sayfadaki sol el triole eşliklerinde, bas’ta küçük bir temel çizginin ortaya öıkmasıydı. Birinci triolenin son notası ve ikincinin ilk notası, bu küçük çizgiyi oluşturmuştu.

     ______________________________

     Aylık olarak yayınlanan “Orkestra Dergisi”nin 13. Yıl, 138. Sayı ile Şubat 1985 tarihinde basılan nüshasının 44-46. sayfalarından alınmıştır.