30.04.2020 / Ercan Dolapçı - Yeni Belgelerle Kutül Amare Zaferi-2: Zafer Marşı Bestelendi

     “3 Numaralı Könnig Friedrich Wilhelm Grinadya Alayı Orkestrası” Müdürü Prusyalı Paul Iwan tarafından, Eylül 1916’da “Kutü'l-Amare Marşı” bestelenir. Bu haber İstanbul’a bildirildiğinde Padişah Sultan Reşad bestekara teşekkür telgrafı gönderir.

     “Kutü’l-Amare Zaferi”nin yankıları tıpkı “Çanakkale Zaferi” gibi büyük oldu. Çanakkale’de ağır yenilgi alan İngilizler, bölgeden çekildikten 4 ay sonra ikinci hezimeti “Irak Cephesi”nde “Kutü’lAmare”de aldı. Bu zafer Osmanlı topraklarında ve müttefiki Almanya ve Avusturya-Macaristan’da büyük sevinç yarattı. Viyana zafer haberini alınca bayraklarla donatıldı. Zaferin adına Almanya’da beste yapıldı. Yazımızın son bölümünde zaferin coşkusu ve yankılarını aktarmak istiyoruz:

     Başkomutan Vekili Enver Paşa, zaferi “Sadaret”e 29 Nisan 1916 günü şu telgrafla bildirir: “Takriben beş aydan beri kahraman kıta’atımızın tazyiki altında ‘Kutü’l-Amare’de mahsur kalan İngiliz Ordusu nihayet ‘Ordu-yı Hümayun’un kuvve-i kahiresine teslim-i seyf ve silah etmeğe mecbur olmuştur. Osmanlı silahının bu şanlı ve parlak sahife-i fahr-averi şu suretle cereyan etmişdir. (...) Nihayet her tarafdan ümidi kesilen General Townshend bugün ‘Kutü’l-Amare’de bulunan bütün İngiliz Ordusu’nu muzaffer Osmanlı kumandanına teslim etti. Hatırlardadır ki Rus Ordusu kumandanı bundan bir ay evvel yakında ‘Kutü’l-Amare’de elini sıkmağa geleceğini General Townshend’e yazmışdı. Şimdiye kadar ta’dad edilen üsera ber-vech-i atidir. 5 General, 277 İngiliz zabiti, 274 Hindli zabit ve 13.300 neferdir.” (Age, s.133-134)

     Müttefiklerin Kutlaması

     “Kutü’l-Amare Zaferi”nden dolayı Alman İmparatoru J. R. Wilhelm, Avusturya İmparatoru, Bulgar Kralı, Saksonya Kralı da tebrik telgrafı gönderdi. Alman İmparatoru Wilhelm mesajında şunları belirtir: “Kutü’l-Amare namı bundan böyle Gelibolu ismiyle müteradifen Türk-Alman uhuvvet-i askeriyyesi tarihinin yad-ı şan-averini teşkil edecekdir.” (Age, s.139)

     Zaferi duyan Avusturya hükümeti başkent Viyana’yı bayraklarla donatır. Türk elçiliğine ise insanlar akın ederek tebriğini bildirir.

     Altıncı Kolordu Komutanı Halil Paşa’ya Avusturya İmparatoru tarafından 25 Mayıs günü “Couronne de Fer” nişanı verildiği, söz konusu nişan ile beratının “Avusturya Harbiye Nezareti” aracılığıyla gönderileceği bildirilir.

     “3 Numaralı Könnig Friedrich Wilhelm Grinadya Alayı Orkestrası” Müdürü Prusyalı Paul Iwan tarafından, Eylül 1916’da “Kutü’l-Amare Marşı” bestelenir. Bu haber İstanbul’a bildirildiğinde Padişah Sultan Reşad bestekara teşekkür telgrafı gönderir. (Not: Bu konuda internette yaptığım araştırmada marşın izine ulaşamadım. Bilen varsa iletirse sevinirim. Ayrıca konuyu müzik araştırmacılarının dikkatine sunarım.)

     İngiliz Basını Ateş Püskürür

     Türk zaferi İngiltere ve müttefiki Fransa’da da büyük yankı yapar. Gazeteler konuya geniş yer verir. Bazı gazeteler hükümeti eleştirir. Hatalı tutumlarını ifşa eder. Bu bilgiler Osmanlı yönetimi tarafından da takip edilir ve büyükelçiliklerimiz tarafından günü gününe başkente bildirilir. İşte gazetelerdeki haber ve yorumlar:

     Times, 1 Mayıs: “Kutü’l-Amare”nin düşmesinden ve Bağdat’a yapılan gereksiz bir saldırının hemen akabinde İngiliz ordusunun ricat etmek zorunda kalmasından askerlerin değil, takip ettiği siyasetin sonucu olarak İngiliz Hükümeti’nin sorumlu olduğuna ve milletçe ne yaptığını bilen yeni ve güçlü bir hükümete ihtiyaç duyulduğu yönünde değerlendirme.

     Daily Telegraph, 1 Mayıs: “Basra’nın şimalinde bulunan kıymetdar gaz yağı menba’larını düşmanın eline düşürmemek niyeti veya daha doğrusu şarkdaki İngiliz nüfuz ve mevkiini vikaye eylemek maksadıyla geçen senenin Nisan’ında hemen ondört bin kişiden mürekkeb bir kuvve-i seferiyye Basra’dan dahile doğru hareket eylemiş idi. (...) Bu sefînenin Türklerin eline düşmesiyle son ümid dahi mahv olmuşdur. Bu faciaya İngiliz Generalinin Türklere teslim olmasıyla nihayet verilmek icab eyleyip…”

     Daily Telegraph, 23 Mayıs: “Kutü’l-Amare” muhasarasının 105’nci gününde “İngiliz Avam Kamarası”nda “Irak Seferi” hakkında yapılan oturumda katılımcıların; sefer için gerekli olan cephanenin yeterli olmadığı, gönderilen yardım kuvvetlerinin zamanında gönderilmediği, yaşanılan sıkıntıların “Hindistan İdaresi” döneminde olduğu dolayısıyla da sorumluluğun onlara ait olması gerektiği yolundaki eleştirilerine karşı “Hindistan Umuru Nazırı” Chamberlain’in verdiği izahat hakkında ayrıntılı bilgi.

     Morning Post, 11 Mayıs: İngilizlerin “Kutü’l-Amare” yenilgisinden askerlerin mi, siyasilerin mi sorumlu olduğunun sorgulandığı yazıda, buradan başta “harpte emsali vardır” diyerek işi geçiştirmeye çalışan Başbakan Asquith olmak üzere hiç kimsenin rahatsız olmaması gerektiğine dair…

     Times, 15 Haziran: İngiliz Hükümeti, “Kutü’l-Amare” yenilgisi hakkında çok az bilgi paylaşıyor…

     Manchaster Guardian, 24 Haziran 1916: “Kutü’l-Amare”de esir edilen İngiliz askerlerine karşı Türklerin son derece insani ve şövalye ruhuyla muamelede bulunduğuna, General Townshend’e karşı gösterilen hürmetin yenilginin üzüntüsünü bir nebze azalttığına ve Gelibolu’dan dönen askerlerce Türklerin “Kızılhaç’a ateş etmeyen bir düşman” olarak hatırlandığına dair bilgi.

     Fransız Basını

     Fransız Figaro: “Kutü’l-Amare’ mağlubiyetinin acısını İngilizler nasıl çıkaracaklarını pekala bilirler.”

     Petit Parisien: Miralay Russe’nin müttefiklerinin İngiltere’nin acı ve sevincini paylaştıklarına dair açıklaması: “İngiltere’nin müttefikleri, İngiltere’nin yeis ve süruruna iştirak eylerler.”

     Matin: Irak’taki İngiliz kuvvetlerinin Türklere karşı gösterdikleri direnişin “Marengo” başarısını getiren Massena’nın Cenova’daki haline benzetilebileceğine, buradaki direnişin Rus ordularının Kafkasya’da ilerlemelerine yardım ettiğine, İngiltere ve müttefiklerinin Şark üzerindeki hayallerini sekteye uğratmadığına, Türklerin Mısır’a bir hücum tehlikesini ortadan kaldırdığına ve İngiliz askeri tarihinde unutulması mümkün olmayan şanlı bir sayfa olarak hatırlanacağına dair yorum.

     Hollanda Basını

     Fatherland, 30 Nisan 1916: “Kutü’l-Amare”de General Townshend’in Türklere teslim olması; onüç bin kişinin kaybedilmesi yanında İngilizler için büyük bir manevi çöküş olduğu, Gelibolu mağlubiyetinden sonra Türkler tarafından ikinci kez İngilizlere büyük bir darbe vurulduğu ve bu yenilginin Gelibolu hezimetinden daha az feci olmadığına dair yorum.

     Nieuwe Rotterdameche Liberal, 1 Mayıs: İngiltere’nin Osmanlı nezdindeki nüfuzuna öldürücü bir darbe.

     Nieuwe Courant: “Kutü’l-Amare”deki İngiliz Ordusu’nun Türklere teslim olmasının manevi açıdan çok önemli olduğuna ve Bağdat’a karşı yapılan bu girişimin de Çanakkale’deki gibi bir maceradan ibaret kaldığı…

     Handelsblad, 1 Mayıs: Uzun zamandan beri hiçbir cephede düşmanlarına teslim olmayan İngiliz kuvvetlerinin, “Kutü’l-Amare”de Türklere teslim olmasının manevi açıdan etkisinin büyük olacağı.

     Racput Catolica, 1 Mayıs: “Kutü’l-Amare”nin düşüşü İngiliz tarihinde siyah bir leke olarak kalacak.

     Alman Basını

     Frankfurter Zeitung, 7 Mayıs: Bugün en kuvvetli taraf Osmanlılardır.

     Deutsche Tages Zeitung, 11 Mayıs 1916: Üst düzey bir İngiliz askeri olan Edgar Valois’in “Birmingham Daily Post” gazetesine verdiği demeçte; İngiliz milletinin “Kutü’l-Amare” yenilgisini fazla abartıp önemsediğine dair yazısından yapılan alıntıya yer verilir.

     Western Morning Post: “Kutü’l-Amare”yi muhasara altına almış olan Türk Ordusu’nu top ile döğmek hususunda tesadüf edilen en büyük müşkil serabın sık sık tekerrüründen ibaret idi.

     Aydınlık Gazetesi - 30.04.2020, Perşembe