01.12.1989 / Günsel Koptagel-İlal - İstanbul Cemal Reşit - Yumurtasız Omlet
Yıllar yılı konser dinleyebilmek için sinema ve gazino salonları arasında köşe kapmaca oynarcasına koşuşturan İstanbul halkı sonunda bir konser salonuna kavuşmanın sevincini yaşarken, bu salona Cemal Reşit Rey’in adının verilmesi bu sevinci arttırıp mutluluk verdi. Daha isabetli bir seçim olamazdı.
Cemal Reşit “İstanbul’da Müzik” ile özdeş bir kavramdır. Nasıl da benzeşirlerdi birbirlerine bu kentle! O da tıpkı İstanbul gibi yaşlandıkça gençleşir, hep hızlı ritmde koşar, karmaşıklığı içinde kendine göre düzenli, kozmopolit, çok yönlü, kimi zaman da kaprisliydi. Yine İstanbul gibi zıtlıkları kendinde birleştirmiş olup, hayranlarından bir İstanbul hanımefendisinin dediği gibi “Hilal-i şarkın bir kavs-i garbisi”ydi.
Cemal Reşit’e ulaşmak zor gibi gelirdi çoğu zaman, ama o en umulmadık anlarda ve biçimde ulaşıverirdi insanlara. Ülkesinin her yaştan, her kesimden halkına ulaşmış, adını bilmeyen kişiler bile O’nun yarattığı bir melodiyi içlerinde taşımış, farkında olmadan mırıldanmışlardır. On yıllar boyunca sokaklarda, alanlarda hem çocuklar hem büyükler “Çıktık açık alınla” diye yürümüşler, mahalle aralarında oynayan sokak çocukları “Avare mu” ile başlayan şarkı tipi modası yayılmadan önce oyun aralarında “A-la-bandaaa” diye bağrışmışlar, meyhane sofralarında keyifler kıvamını bulunca zaman zaman “Lüküs hayat, oh ne rahat!” dizeleri yükselmiştir. Çoksesli müziğe yabancı kulaklara ve gırtlaklara bu müziğin ilk basamaklarını acıtmadan tattırıp benimsetmeyi başarmıştır bu ünlü usta.
Beri yandan, çoksesli müziğin en yeni yapıtları da içeren her türlü örneğin, bunları bekleyen, kimi zaman acımasızca eleştiriye de hazır nazlı kesimlere, elindeki çok sınırlı olanaklara karşın, tükenmeyen bir enerji, yılmayan kararlılıkla sunmaya çalışmıştı. Başında bulunduğu “İstanbul Şehir Orkestrası”, kırklı yıllarda kurduğu “İstanbul Filarmoni Derneği”, üyelerinin salt sevgiye dayalı özveriyle bağlandıkları “İstanbul Filarmoni Orkestrası” ile İstanbul’da yokları var etmişti. Bu yılları yaşamış olan İstanbullular her hafta karşılarında etiyle canıyla durup çalan dünyanın en ünlü müzisyenlerini, Cortot’ları, Kempff’leri, Heifetz’leri, Thibaut’ları, Cassado’ları, Fournier’leri, Samson François’ları, Menuhin’leri vs., vs., vs. dinleyerek Batı Avrupa’daki yaştlarının yaşayamadıkları bir lüksü yaşamışlardır.
Aradan geçen süre içinde orkestra çok gelişti, gerek orkestra elemanlarının gerekse solist müzisyenlerin sayısı arttı, çalışma koşulları göresel olarak düzeldi. Karşıt eğilimlerdeki sivrilmeye rağmen çoksesli müzik tutkunlarının sayısı hayli kabardığı halde, koskoca İstanbul’da hala bir konser salonunun bulunmayışı büyük bir gedik olup, dişsiz bir ağız gibi sırıtmaktaydı. Bugün bu gediğin bir oranda da olsa kapanmasının verdiği haz duygusu ve Cemal Reşit’in bir yaşam boyu özlemini çektiği konser salonuna hiç olmazsa ölümünden sonra kavuşmuş olmasının mutluluğu içinde, 30 Ekim 1989 akşamı O’nu post mortem anmak, O’nunla hiç olmazsa kulaklarımız yoluyla buluşmak umuduyle, sevinçle koştuk bu konsere. Ne yazık ki konserde Cemal Reşit’i bulabilmek mümkün olmadı. Programa konmuş olan, ta 1931’de yazdığı tek yapıtı da “notası bulunamadı” gibi bir gerekçeyle çalınmayıp, bunun sadece 2-3 dakikalık bir bölümü sunuldu. Cemal Reşit’in anısına düzenlenen bu tören-konserde ne yazık ki Cemal Reşit’i bulamadık ve kulaklarımızda buruk bir duyguyla konser salonundan ayrıldık. Bu durum bana Ali Ulvi’nin beş yıl kadar önce çizdiği, televizyonda yemek tarifi programına çıkan aşçıbaşının “Sevgili izleyiciler, bugün size yumurtasız omlet nasıl yapılır onu göstereceğim” diyen karikatürünü anımsattı.
Umarım, yakın bir gelecekte aynı salonda Cemal Reşit Rey ile gerçekten başbaşa olabileceğimiz bir fırsat sağlanır da kulaklarımızdan yüreğimize ine buruk duyguyu gideririz.
_______________________________
Aylık olarak yayınlanan “Orkestra Müzik Dergisi”nin 20. Yıl, 196. sayı ile Aralık 1989 tarihinde basılan sayısının 17-19. sayfalarından alınmıştır.
