02.02.2021 / Fatih Eldoğan - Sümerler ve Müzik

     Ur’un “Kraliyet Mezarları”, Mezopotamya’nın güneyinde (günümüzde Irak’ın güneyi) bulunan Ur antik kentindeki yaklaşık 2.000 mezardan oluşan, Sümerlere ait 5.800 yıllık bir mezarlıktır. Mezarların onaltı tanesi, içlerinde bulunan muazzam hazinelerden dolayı “kraliyet ailesine yakışır” olarak adlandırılmıştı. Bu hazineler arasında altın rengi boncuklar, bronz renkli kalıntılar, silindir şeklinde mühürler, müzik enstrümanları ve seramikler olduğu gibi aynı zaman da toplu ritüellerde kullanılan el ürünü eşyalar da vardı.

     Mezarlık, Britanyalı arkeolog Leonard Woolley tarafından yapılan bir kazıyla 1920’lerde ve 30’larda ortaya çıkarıldı ve bu kazı ne yazık ki, çıkarılan değerli kalıntıların pek çoğunun ana vatanlarında kalmaktansa Londra’daki “Britanya Müzesi”nde sergilenmesiyle sonuçlandı.

     Mezarlıkta bulunan el ürünü eşyaların çok küçük bir kısmı Bağdat’taki “Irak Ulusal Müzesi”nde sergilenirken kalanlar, Philadelphia’daki “Pensilvanya Üniversitesi Arkeoloji ve Antropoloji Müzesi”ndedir.

     Ur Mezarlarının Keşfedilmesi

     Leonard Woolley, Ur’un “Kraliyet Mezarlığı”ndaki kazılarına 1922 yılında başladı. Alan hakkındaki ilk araştırmasını bitirdikten sonra “Ziggurat Harabesi”nin yanındaki bir hendeği kazmaya başladı. Woolley’in yanındaki işçiler gömüleri, altın mücevherleri ve değerli taşları burada keşfetti. Bu nedenle buraya “altın hendek” denmeye başlandı. Ancak, Woolley, bu hendekteki kazısını sonlandırmaya karar verdi çünkü ne kendisinin ne de yanındaki işçilerin bu kazıları yapmak için yeteri kadar tecrübeli olmadığının farkındaydı. Bu yüzden Woolley, 1926 yılında “altın hendeğe” dönmeden önce binaların kazıp çıkarılmasına yoğunlaştı. Woolley’in kazılarının sayesinde yaklaşık 2.000 mezardan oluşan bir mezarlık gün yüzüne çıkarıldı. Bu mezarların çoğu basitçe çukurlardı. İçlerinde kilden bir tabutun içinde ya da kamışlardan yapılmış bir hasıra sarılı cesetler vardı. Bu gömülerin içinde ayrıca birkaç mezar eşyası vardı: seramik kaplar, birkaç parça kişisel eşya ve az miktarda mücevher.

     Kraliyet Mezarları

     Ancak Woolley, 16 mezarın diğerlerinden daha dikkat çekici olduğunu keşfetti. Bu mezarlarda, ölüler çukurlara değil de taştan mezarlara gömülmüştü ve yanlarında çok miktarda lüks mezar eşyası vardı. Dahası, ölüler için bazı ritüeller yapıldığı konusunda kanıtlar var. Bu zengin mezarların Mezopotamya’nın en güçlü hükümdarlarının ebedi karargahı olduğuna inanılıyor. En bilinen “kraliyet” mezarlarından bir tanesi, örneğin, Puabi adında bir kraliçeye aittir ve “PG 800” olarak adlandırılmıştır. Mezarda bulunan ve üzerinde kraliçenin isminin yazdığı silindir şeklindeki bir mühür sayesinde (Sümerce ve çivi yazısıyla yazılmış) mezarın kime ait olduğu biliniyor. Mezarın sahibinin isminin korunmasının yanı sıra bu mezar bozulmamıştı ve yağmalanmadan günümüze ulaşmıştı. Kraliçe Puabi’nin kubbeli bir odada ahşaptan bir tabut sehpasının üzerinde gömüldüğü keşfedildi. Mezarında altın yaprakların özenle bir araya getirilmesinden oluşan süslü bir başlık, altın renkli kurdeleler, lacivert taşından (lapislazuli) ve akik boncuklarından oluşan ipler, bir çift büyük, hilal şeklinde küpeler bulundu ve kraliçenin parmaklarında yüzükler vardı. Ayrıca kraliçeyle ilgili olduğu düşünülen bir çukur daha vardı ve bu çukurun içinde, beş tane silahlı askerin, bir çift öküz için dört tane seyisin ve başka üç tane hizmetli ve on iki tane kadın hizmetlinin kalıntıları bulundu. Bu kişilerin ölü kraliçe için yapılan bir ritüelde O’nun için kurban edildiği düşünülüyor. Bu mezarların birinde önemli ama hala tanımlanamayan bir nesne bulundu. Bu nesne, “Ur’un Standardı” olarak bilinmeye başlandı. İnsan eliyle yapılmış bu eserin, bir hikaye kesitini gösteren askeri bir standard olduğuna inanılıyor. Değerli lacivert taşları (lapislazuli), deniz kabukları ve kırmızı kireç taşıyla süslenmiş olmasının yanı sıra kutunun üzerinde önemli olduğu görülen ve hizmetliler ve müzisyenlerle birlikte bir ziyafette yer alan, oturan kişilere eşya taşıyan ya da hayvanları onlara doğru yönlendiren insanlar temsil edilmişti. “Standard”ın öbür tarafında ise savaş arabalarındaki insanların yerde yüzükoyun yatmış cesetleri ezdiğini ve mahkumları bir diğer önemli kişiye doğru götürdüğünü gösteriyor. Bu kutunun nasıl kullanıldığı ya da içinde ne olduğu bilinmiyor.

     Department of Ancient NearEastern Art, TheMetropolitan Museum of Art, 2008. Ur: The Royal Graves. [Online] Available at: http://www.metmuseum.org/toah/hd/urrg/hd_urrg.htm

     Iraq’s Ancient Past: Rediscovering Ur’s Royal Cemetery, 2016. Challenging Theories. [Online] Available at: https://www.penn.museum/sites/iraq/?page_id=225

     Iraq’s Ancient Past: Rediscovering Ur’s Royal Cemetery, 2016. The Royal Cemetery. [Online] Available at: https://www.penn.museum/sites/iraq/?page_id=26

     Mark, J. J., 2011. Ur. [Online] Available at: http://www.ancient.eu/ur/

     State Board of Antiquities&Heritage, Iraq, 2016. Iraq(‘)s Ancient Past: Rediscovering Ur(‘)s Royal Cemetery. [Online] Available at: http://www.iraqmuseum.org/news/entry/iraqs-ancient-past-rediscovering-urs-royal-cemetery/

     Sumerian Shakespeare, 2016. The Royal Tombs of Ur. [Online] Available at: http://sumerianshakespeare.com/117701/

     The University of Tennessee, Knoxville, 1999. Treasures from the Royal Tombs of Ur. [Online]


     02.02.2021, Salı