01.06.1964 / Bülent Tarcan - Schumann’ın Öğütleri Dilimize Çevrildi Ama…
Değerli müzik bilginimiz Gültekin Oransay, Robert Schumann’ın “Musikalische Haus und Lebensregen” ismi altında yayınladığı öğütlerini, çok itinalı bir baskı ile cici bir kitapçık halinde dilimize çevirdi. Nezaket ve kibarlığının bir nişanesi olarak bana da lütfedip göndermiş. Önce sonsuz teşekkürlerimi sunar ve literatürümüze bu kıymetli eseri kazandırmasını candan alkışlarım.
Ne yazık ki, aşırı bir dilcilik hevesi ile kullandığı köksüz, alışılmaz, anlaşılmaz hatta çirkin yeni kelimeler, bu güzel kitapçığın içindekilerin zevkle değil, hatta anlıyarak okuma imkanını ortadan kaldırmış.
Evvela eserin başlığına göz atalım. “Küğsel Ev ve Hayat Kuralları”! Küğsel, müzikal karşılığı alınmış, yani müzik yerine çetrefil, uydurma “küğ” kelimesi geçirilmiş. Müzik, kelime olarak dünyanın bütün dillerine mal olmuş bir kelime. İlle de Türkçe karşılığı bir kelime icat etmenin lüzum ve zarureti nedir, anlıyamıyorum. Zaten “küğ” faydasızlığından başka, fonetik yönden de düşük ve çetrefil: (ğ) harfi ı, a, o gibi kalın seslilerden sonra gelirse telaffuzu mümkün olur: çığ, çoğul, oğul, sağanak gibi. Ü’den sonra gelince mecburi olarak (y) gibi çıkar. Demek ki dili ve damağı normal çalışan bir vatandaş bu kelimeyi “küy” halinde çıkaracaktır. Başlığın tertibi de bence iyi değil. “Ev ve Hayatın Müzik Kuralları” diye çevrilmesi daha açık ve sağlam olurdu.
Yine kelimelere dönelim. Gültekin, bunların anlaşılması için kitabın sonuna bir de lügatçık eklemiş. Kelimeler lüzumsuz ve düşük olduktan sonra neye yarar? Birkaç örnek verelim: Oransay, “anahtar” yerine “açkı” kullanıyor. Lüzumsuz, çünkü anahtar dilimizin en sağlam kelimesidir. Artık “dizi” olarak kullanılan “gamme” karşılığını da “aşıt” olarak bulmuş. Her önüne gelen yeni bir kelime icat ederse ne olacağız bilmiyorum. Zaten “aşmak”tan yapılan “aşıt” bir “aşma” vasıtası ifade edebilir ki “gamme” mefhumu ile ilgisi ortadan kalkar. Bağda (kompozisyon) ve bağdamak (kompoze etmek) yerine kullanılmış. Bunlar da kötü. Bağda, “da” takısının birleşik haline rağmen üzüm bağında bulunulması ile karışır. Diğer çirkin bir kelime de “bezek”. Süs yerine alınmış. B yerine T koyun bakın ne oluyor! Hele şu korkunç “ırlamak!!!” kelimesi insanı deli edecek kadar berbat bir uydurma. Sayın Oransay! Şarkı söylemek yerine bulduğunuz bu ürkütücü şeyi sizin gibi değerli bir müzikolog nasıl ortaya sürebilir? Hayret ve ıztırap içinde kaldım doğrusu. Irlamak, tüm halinde H (ırlamak) veya Z (ırlamak) kelimeleri içindedir ve her an onları hatırlatacaktır. Dünyanın en çirkin sesli insanını bile “ırlamak” felaketinden Tanrı korusun!
Ve bu çirkinlikler kitapta sürüp gidiyor: Geçit hırtıpırtısı, tıngırdatmak, ikil, üçül… ve daha başkaları. Hayır Aziz Gültekin, hiçbir yeni kelimenizi beğenmiyor ve kullanılmasını mutlak olarak reddediyorum. Elli yaşında bir üniversite hocası olarak Türk dilinin böyle düşüncesizce, hoyratca ve yok yere berbat edilmesine dayanmam imkansız. Evet, son senelerde dilimizi -sözüm ona- temizlemek uğruna altüst edenler çoğaldılar. Müzik alemimizde kendine “dilciyim ben” diye uydurduklarından övünen gafiller var. Ama siz? Derin ve üstün kültürünüzle bu barbarlığa nasıl katılırsınız? Bütün dillerin “Révolution” ile değil de “Evolution” ile geliştiğini herhalde benden iyi bilirsiniz.
Emeğinize yazık olmuş. Bana değer verip gönderişinize karşılık sağ olun, var olun. Ama yeter param olsa hepsini satın alıp ortadan kaldırırdım. Gücenmeyin, bunda çok samimiyim!.
____________________________________
Aylık olarak yayınlanan “Opus Dergisi”nin 2. Yıl 20. Sayı ile Haziran 1964 tarihinde basılan nüshasının 4. sayfasından alınmıştır.
Not: "Milliyet Gazetesi"nin 20.06.1964 günü yayınlanan nüshasından alınmıştır.
Not: Bu yazı ile bağlantısı olması nedeniyle aşağıda linki verilen yazıyı da okumalarını sayın okuyuculardan rica ediyorum: http://www.muziklopedi.org/?/Makale/1872 ve
